Groningen in 1634:
Groningen voor altijd
186
derdaad: de schitterende vogelvluchtkaart
wordt ook alleen recht gedaan als de verha
len die deze maquette in het platte vlak ver
telt, worden uitgediept. Het is het verhaal
geworden van een unieke stad, niet omdat
elke stad enig is, maar omdat de schaalver
groting die Groningen in de eerste decennia
van de zeventiende eeuw doormaakte zijn
weerga in de geschiedenis van de Nederland
se steden niet kent.
ONTZAGWEKKENDE NIEUWSTAD
Het is te hopen dat dit, zo ver van de rand
stad, eens door gaat dringen bij het algemene
onderzoek van de stedebouw. Zelfs in het
proefschrift van E. R. M. Taverne die in
Groningen architectuurgeschiedenis doceert,
'In 't land van belofte: in de nieuwe stadt.
Ideaal en werkelijkheid van de stadsuitleg in
de Republiek 1580-1680' (1978) wordt in
verhouding heel weinig aandacht aan Gro
ningen besteed, terwijl Amsterdam, Leiden,
Utrecht en Haarlem uitvoerig geanalyseerd
worden. Het 17de-eeuwse plan-Moreelse
van Utrecht kan nog zo spectaculair zijn, het
is niet uitgevoerd en daarom had het ideaal
van Groningen dat wel verwerkelijkt werd in
een voor die tijd ontzagwekkende nieuwstad,
De vogelvluchtkaart van Groningen uit ca. 1634 door Egbert Haubois; in het noordelijkste gedeelte van de stadswal de hoven en tuinen in de vrij lege nieuwstad.
DOOR PETER KARSTKAREL
Groningen viert geen stadsjubileum en toch is de geschiedenis van de stad dit jaar opvallend
in de belangstelling geweest. Een tentoonstelling en twee boekuitgaven lieten en laten de
resultaten zien van een onderzoek naar de kaart van Haubois, een vogelvluchtkaart van de
stad Groningen van omstreeks 1634. De kaart is een voortreffelijk document van een uniek
voorbeeld van Nederlandse stedebouw gedurende de zeventiende eeuw. (Zie ook Heemschut
nr. lOblz. 172.)
De kaart van ingenieur Egbert Haubois en
graveur Jan Lubberts Langeweerd is de aan
leiding geweest tot het onderzoek. Toen
W. K. van der Veen de persoon en het be
langrijkste product van Haubois - de pronk-
kaart van de stad - uitgezocht had, lagen er
al afspraken om de resultaten te presenteren
in een tentoonstelling en een facsimile-uitga
ve van de kaart met een uitvoerige toelich
ting. Het onderzoek had jaren in beslag ge
nomen en het Groninger Museum, waar de
presentatie van alles zou plaatsvinden, had
intussen een goede tentoonstellingstraditie
opgebouwd van historische thema's. Toen
een jaar geleden de plannen vastere vormen
gingen aannemen, werd er dan ook besloten
om de kaart als basis van een presentatie van
de stadsgeschiedenis tot de helft van de ze
ventiende eeuw te nemen.
In een tijdsbestek van slechts een half jaar is
de historische afdeling van het museum er
met enige kenners van de lokale geschiede
nis in geslaagd een vrij breed geschiedkun
dig platform van de kaart te maken. En in-
