Monumentenbeleid
in Amersfoort
153
Jaargang 60, no. 10 - oktober 1983
Heemschut verschijnt lOx per jaar
(Volgend nummer medio december)
Tijdschrift van de Bond Heemschut
opgericht in 1911
Beschermvrouwe:
H.M. Koningin Beatrix
Uit de inhoud:
Visie van gemeente Amersfoort op
monumentenbescherming
Dr. Halbertsma, monumenten
beschermer pur sang.
Archeologische monumentenzorg.
De oudheidkundige vereniging
Flehite.
Amersfoort en historisch
plaatsnamenonderzoek
Het belang van houtconservering.
Foto omslag: Amersfoort, Lieve
Vrouwestraat 6-8
Het oorspronkelijke dubbele
vakwerkhuis uit ongeveer 1525,
waarvan de voorgevel bestaat uit stijlen
en tussendorpels met bakstenen
vullingen daartussen, is in dit gedeelte
van Nederland iets bijzonders. Bij de
restauratie is dan ook de uiterste
behoudzucht in acht genomen om toch
vooral het maximum aan authentiek
materiaal te handhaven. Foto: C. van
den Braber.
Redactie:
Drs. J. H. Bierenbroodspot-Rudolph
J. Roelfs Sr.
Redactiesecretaris:
Mevr. P. A. Hengeveld-Brand
Medewerkenden:
J. Th. Balk, Amsterdam
Drs. P. Karstkarel, Leeuwarden
D. van der Meulen, Assen
R. Lureman, Doetinchem
Drs. W. J. Pantus, Nijmegen
J. E. van der Wielen, 's-Gravenhage
Correspondentie voor de redactie
aan:
Secretariaat Bond Heemschut,
Nieuwezijds Kolk 28,
1012 PV Amsterdam
tel.020-22 52 92
öf 020 - 23 09 94 (ledenadministratie)
postgiro 124326
Lidmaatschap 45,-per jaar
Reductie voor 65+ en 30~
Correspondentie voor advertenties:
Bosch Keuning nv
Postbus 13740 AA Baarn
tel. 02154- 1 82 41
gironummer 4988
Vormgeving Druk
Bosch Keuning nv, Baarn
In dit aan de belangrijke monumentenstad Amersfoort gewijde nummer treft u vanzelfspre
kend een schets aan van de geschiedenis van de plaatselijke monumentenzorg. Zowel van de
zijde van het gemeentelijk beleid als van die van het particulier initiatief wordt deze belicht.
Voor het laatstgenoemde achten wij de bemoeienissen van de oudheidkundige vereniging
Flehite en de bewonderenswaardige persoonlijke inzet van één van onze actiefste leden,
dr. H. Halbertsma, representatief.
Zeer gelukkig zijn we met twee artikelen over onderwerpen die zelden meer dan summier de
aandacht krijgen in ons tijdschrift: te weten historisch plaatsnamenonderzoek, in dit geval
betrekking hebbend op de oorsprong van Amersfoort en voorts de archeologische monumen
tenzorg, waaraan vanwege het feit dat de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonder
zoek in Amersfoort is gevestigd ook in dit nummer aandacht wordt besteed. Een artikel over
de aantasting van hout in monumenten nemen we in dit nummer op in verband met de
studiedag die begin november over dit onderwerp door de Rijksdienst voor de Monumenten
zorg wordt georganiseerd.
Hierna laten we allereerst de wethouder van Amersfoort, belast met de monumentenzorg,
aan het woord over de huidige activiteiten op dit gebied.
Op een andere plaats in dit tijdschrift wordt
'Vooruitstrevend Behoud', de Amersfoortse
monumentennota van 1979, ter sprake ge
bracht.
Sinds het aannemen van die nota hebben zich
verschillende ontwikkelingen voorgedaan,
op het gebied van de ruimtelijke ordening
en, in samenhang daarmee, op de inhoudelij
ke kanten van de monumentenzorg.
Een heroriëntatie op dit onderwerp leverde
dan ook een werkterrein met een breed ge
zichtsveld op en met interessante perspectie
ven. Van restauratie naar integratie, het op
voorhand invullen van deze gedachte toont
een aantal facetten die in Amersfoort nogal
actueel zijn.
DE JONGERE BOUWKUNST
Om te beginnen, het inventariseren en docu
menteren van de jongere bouwkunst, waar
voor de gemeenteraad voorlopig een bedrag
van 133.000,- beschikbaar stelde, vindt
op dit moment haar neerslag in monografie-
en en plattegronden van deelgebieden en en
sembles. Documentatiekaarten met zake
lijke informatie, foto's en beschrijvingen ge
ven de geselecteerde panden als het ware een
'paspoort' voor de komende tijd. Een gemo
tiveerde en onderbouwde waardering spreekt
zich duidelijk uit over de historische en ka
rakteristieke waarden van de objecten.
Het functioneel maken van het systeem,
waarin, met inbegrip van de 350 al be
schermde monumenten, zo'n 1000 panden
zijn opgenomen, is binnenkort aan de orde.
Het 'jongere monument' kwam overigens al
eerder sterk in de aandacht. Voor de voorma
lige Willem Il-kazerne was de kentering te
laat. Voor de Juiiana van Stolberg-kazerne
waren de omstandigheden en lagen de moge
lijkheden gelukkig anders. De vier hoofdge
bouwen rond de sportvelden en de vier exer
citieplaatsen konden als één historisch en
semble worden gehandhaafd. Kazerne num
mer één is inmiddels verbouwd en in wonin
gen opgedeeld, de overige zijn in uitvoering.
Van het monumentale hek met de stenen
wachthuisjes langs de Leusderweg zullen be
langrijke stukken worden bewaard en geres
taureerd.
BESCHERMD STADSGEZICHT
De aanwijzing van de binnenstad van
Amersfoort tot beschermd stadsgezicht valt
binnenkort te verwachten. Het gebruikelijke
overleg tussen de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg en de gemeente is hieraan vooraf
gegaan. Nadat de gemeenteraad zich al in
1979, met het aannemen van de nota 'Voor
uitstrevend Behoud' had uitgesproken vóór
het beschermen van het stadsgezicht, stelde
ook een inspraakgroep uit de burgerij zich op
het standpunt dat de historisch-stedebouw-
kundige karakteristieken van de stad be
waard moesten blijven.
Een opmerkelijk feit daarbij was, dat naar
het oordeel van die inspraakgroep, het vooral
de gehéle binnenstad moest worden die on
der de bescherming diende te vallen. Derhal
ve ook het gedeelte rond het nieuwe stad
huis. Dit betekende een aanvulling op het
voorstel van monumentenzorg. Het gemeen
tebestuur heeft deze suggestie overgenomen
en aan Gedeputeerde Staten van Utrecht ken
baar gemaakt.
OOK NIEUWBOUW EEN VORM VAN
MONUMENTENZORG
Naar verwachting zal de bescherming van
het stadsgezicht weinig veranderen aan het
tegenwoordige stedebouwkundige denken en
doen. Immers, de oude rooilijnen worden
sinds lang als vaststaand en onwrikbaar aan
gemerkt. Bij het weer volbouwen van de
openingen in de gevelwanden vormen de
vroegere rooilijnen, zoveel als mogelijk is,
uitgangspunten van betekenis.
Recente voorbeelden zijn te vinden in de
Muurhuizen tegenover de muziekschool, op
het punt waar de Langegracht en de Lieve
Vrouwestraat elkaar ontmoeten, in de Vij
ver, de Breestraat en de Scherbierstraat en
aan de Appelmarkt. Wanneer men de bin-
