Monumentale boerderij bij
Sexbierum met sloop bedreigd
119
npunff
Ingangsportaal met gedenksteen. De Hebreeuwse
letters van de psalmtekst hebben de getalswaarde
(5)649 van het inwijdingsjaar (1889)
nagogecomplex is 'samengeperst' op een
tweetal percelen, die (in omtrekkende bewe
ging) aan de straatkant nauwelijks honderd
wandelpassen tellen.
LAATSTE RESTAURATIEFASE
De acties, waarover eerder is gesproken, be
treffen de tweede en laatste restauratie-fase
voor dit complex. De eerste fase van dit plan
- restauratie buitenzijde plus badhuis - is
inmiddels voltooid. De kosten 280.000,-)
zijn gedragen door Rijk, provincie Gelder
land, gemeente Winterswijk en de Stichting
Oude Gelderse Kerken, die (om bij synago-
ges te blijven) in Zutphen bijvoorbeeld actief
is voor herstel en hergebruik van een onder
de slopershamer vandaan gehaalde sjoel (zie
april/mei-nummer Heemschut 1981, bladzij
86 en 87).
PAKHUIS
In Winterswijk is uiterlijk herstel niet vol
doende om het gebouw de beoogde religieu
ze centrumfunctie te geven. Daar komt meer
voor kijken. In de oorlog is het hele interieur
weggebroken. De synagoge deed toen dienst
als pakhuis en gymnastieklokaal. Het was de
tijd dat tal van religieuze voorwerpen uit het
gebouw verdwenen. Na de bevrijding werd
het hoofdgebouw weer geschikt gemaakt
voor de Joodse eredienst, maar slechts een
klein deel is thans als zodanig in gebruik. De
eindfase in de restauratie, die voor de deur
staat, betreft dan ook het interieur.
De plannen zijn klaar en goedgekeurd door
de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. De
kosten zijn begroot op 372.000,-. Het
overgrote deel daarvan is inmiddels bijeen
gebracht of toegezegd door de drie overhe
den, de Stichting Oude Gelderse Kerken en
Nederlands Israëlistische Gemeente.
ACTIE
In het financiële hoofdstuk ontbreekt nog
80.000,- eèn bedrag dat inzet is van een
actie die in zo breed mogelijke kring wordt
gevoerd. Motto: 'Het behoud van de Win-
terswijkse synagoge..ook uw zorgl'De ac
tie, die door Heemschut ten volle wordt on
derschreven, wordt zowel plaatselijk als re
gionaal/landelijk gevoerd. Plaatselijk via een
huis-aan-huis-collecte. Winterswijks burge
meester Cor de Vries gaf daarvoor eind mei
het startsein door aan het klokketouw van de
ióde-eeuwse Jacobstoren te trekken, waarna
dit 'luidend voorbeeld' in alle andere Win-
terswijkse kerken werd nagevolgd. Regio
naal en landelijk wordt een brievenactie ge
voerd, die bedrijven en instellingen tot een
gift moet bewegen.
GEVOELENS
De acties zijn ontketend door de Winters-
wijkse Raad van Kerken, die in 1977 ook al
het initiatief nam voor de restauratieplannen.
'De band van de Kerk met Israël is van een
geheel eigensoortig gehalte. Daarbij spelen
nog andere gevoelens mee dan alleen die van
sympathie' zegt ds. A. N. Doornheim, her
vormd predikant en voorzitter van het actie
comité. De actievoerders weten zich ge
steund door een aanbevelings-comité met tal
van klinkende namen, onder wie Gelders
commissaris der Koningin mr. W. J. Geert-
sema, dr. D. Dolman (voorzitter Tweede
Kamer) en de burgemeesters van een groot
aantal gemeenten uit de Oostgelderse regio.
Naast de kerken in Winterswijk en omgeving
is ook het Humanistisch Verbond in dit co
mité vertegenwoordigd.
Inmiddels is de eerste grote gift binnen:
24.000 van het comité Zomerzegels (in de
vorm van een garantie-subsidie). Als het met
collectes en andere giften ook meezit kan
misschien nog dit jaar met de restauratie
worden begonnen. De werkzaamheden zul
len, naar verwachting, 6 maanden duren.
Rob Lureman
P.S.: Voor een financiële bijdrage aan de restau
ratie/renovatie van de Winterswijkse synagoge
zijn twee bankrekeningnummers geopend. Bij
de Bondsspaarbank Winterswijk (postgiro:
886276) rekeningnr.: 92.20.75.395. Bij de
Rabobank, Winterswijk (postgiro: 827917),
rekeningnr.: 37.12.74.990. In beide gevallen
vèrmelden 'renovatie synagoge'.
Als meer geld binnenkomt dan strikt nodig
is, zal dat worden besteed aan verbetering van
de vloer en reparatie van het smeedijzeren hek
rondom de synagoge.
In 1977 vroeg de gemeente Barradeel, een
plattelandsgemeente in het noordwesten van
Friesland, een vergunning van de minister
van CRM om de boerderij aan de Frentsjer-
terdijk 1 te Sexbierum te mogen slopen. Dit
met de bedoeling om het terrein vervolgens
te kunnen inrichten tot kaatsveld als uitbrei
ding van het nabij gelegen sportcomplex.
CRM heeft de vergunning overeenkomstig
ook het advies van de provincie toen gewei
gerd. Dit werd onder meer verantwoord met:
'Hoewel de algemene toestand minder goed
is, zou het te betreuren zijn dat deze qua type
en ligging zeer fraaie boerderij zou ver
dwijnen'.
De eigenaar oefent al jaren het bedrijf niet
meer uit en wil de gemeente terwille zijn,
maar is zich ook bewust dat zijn boerderij
niet voor niets al sinds jaar en dag op de
Rijksmonumentenlijst voorkomt. CRM heeft
dit cultuurhistorische belang niet alleen on
derstreept met de weigering van de sloop,
maar dit ministerie heeft drie jaar geleden
voor het herstel van de schuur bovendien een
subsidie toegezegd van bijna 50 mille.
De boerderij is gesitueerd nabij de dorpskom
van Sexbierum en ligt aan de uitvalsweg naar
Franeker. Het is een boerenplaats van het
kop-hals-romp-type met een dwarsgeplaatst
voorhuis. Het voorhuis kreeg een schilddak
met op de hoeken forse schoorstenen met
borden. In het midden van de voorgevel zit
de monumentale portiekingang. Ook het in
terieur is waardevol; de voorname vertrek
ken ter weerszijden van de middengang be
zitten neo-classicistische betimmeringen.
Hoewel er sinds de bouw in 1853 aan hals en
schuur wel het een en ander is veranderd, is
de oorspronkelijke inrichting in grote lijnen
nog aanwezig. Zo zijn de koestallen aanwe
zig en zijn de paardestallen en de dorsspil te
herkennen. Het rietgedekte dak ziet er niet
best uit en is zeer aan vernieuwing toe. Door
lekkage is het bintwerk al enigszins aange
tast en het is duidelijk dat de boerderij aan
een opknapbeurt toe is. Het is zonneklaar dat
deze qua architectonische kwaliteit en lig
ging voorname boereplaats zo^n herstel ten
volle waard is.
Toch probeert het gemeentebestuur op aller-
vervolg op pag. 121)
