Nieuws
uit de
provincies
Friesland
Gelderland
35
Tuinhuis aan het Bolwerk te Franeker. Foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg, A. J. van der Wal
De samensteller van het boek, R. J. Wielin-
ga, wil onder een tuinhuis verstaan: 'een van
vensters voorzien gesloten huisje dat vrij van
het woonhuis in de tuin is geplaatst en dat
een recreatieve functie vervult.' Geen thee
koepels dus, omdat het tuinhuis als type al
volop in gebruik was vóórdat thee in de loop
van de achttiende eeuw een veel genuttigde
drank werd.
Leeuwarden: in het Fries Museum, Turf
markt 24, is tot 10 april een tentoonstelling
te bezichtigen 'Tuinhuizen in Friesland',
mede naar aanleiding van de verschijning
van het gelijknamige boek van R. J. Wielin-
ga, uitgave van de Stichting Moderne Archi
tectuur Friesland 16,50).
Bij het noemen van theekoepels, zomerhui
zen en tuinhuizen worden de gedachten als
vanzelf getrokken naar streken langs de Am-
stel en vooral langs de Vecht.
In een gewest waar de tuinhuizen allerminst
verwacht worden, in Friesland, is nu een
documentair boek over dit type architectuur
verschenen en ter gelegenheid van de ver
schijning is er in het Fries Museum te Leeu
warden een tentoonstelling. Boek en ten
toonstelling maken onder meer duidelijk, dat
de tuinhuizencultuur in Friesland niet gecon
centreerd is geweest in bepaalde streken.
Het herstelde St. Laurentiuskerkje aan de
bochtige Dufteltdijk. Foto: Rijksdienst
Monumentenzorg, Zeist.
In de achttiende eeuw waren het meestal
stenen gebouwtjes op een onderbouw of een
kelder die aan een weg of vaarwater werden
geplaatst. De gebruikers wilden naar het be
weeg zien én zelf ook gezien worden.
Toen waren ook de nog niet afgegraven,
maar nagenoeg functieloze stadswallen ge
liefde plaatsen voor de charmante bouwsels.
Van dit type zijn er nog fraaie in Akkrum en
Franeker te vinden, ze bezitten beide een
schouw.
Ook in de negentiende eeuw werden de tuin
huizen veelal op een sterien onderbouw op
getrokken, maar verder waren ze meestal
van hout. Ze kregen heel andere situeringen:
op een heuvel of vrij in een besloten tuin,
geplaatst op belangrijke zichtassen.
In de publicatie en op de tentoonstelling
wordt op de verdwenen en nog bestaande
tuinhuizen ingegaan. De rij wordt geopend
met het vorstelijke zomerhuis in de Prinsen
tuin te Leeuwarden en wordt besloten met
een reeks hoogst eenvoudige stulpjes. Van
alle nog bestaande zijn opmetingtekeningen
gemaakt, ook van die welke bijna als verlo
ren kunnen worden beschouwd. Ze zijn zeer
kwetsbaar; een behoorlijke documentatie is
een eerste stap voor respect en behoud. Hoe
gering in aantal en voorkomen de bouwsels
ook zijn, ze vormen belangrijke tastbare her
inneringen aan een voorbije cultuurperiode
en de laatst overgebleven exemplaren verdie
nen aandacht en zorg.
PK.
Kekerdom: Wie van ver de bochtige Duf-
feltdijk stroomopwaarts volgt ziet het on
langs gerestaureerde St. Laurentiuskerkje,
een middeleeuwse monument, met zijn
ook gerestaureerde orgel van F. C. Smits
reeds van verre pronken in het Rijk van Nij
megen. De restauratiecommissie, waarineen
belangrijke taak werd vervuld door de heer
