51
Afb. 3: De kerk van afb. 2 en enige fortgebouwen
in gerestaureerde toestand.
Foto Karen Tambayong.
Monumentenzorg) meermalen adviezen uit.
Van de drie suggesties van Dello Strologo:
het stadhuisplein Taman Fatahillah, de pak-
huiswijk bij de Pasar Ikan en het eiland On
rust zijn de eerste twee in grote trekken ver
wezenlijkt.
Aan het stadhuisplein fungeert thans het uit
1705 daterende raadhuis-met-koepeltje
(W. J. van de Velde en J. Kemmer) als his
torisch museum. Het oude museum aan dit
plein, een laat 19e eeuws gebouw op de
plaats waar eens de kerk stond waar vermoe
delijk J. P. Coen werd begraven, werd het
Wayang-museum.
Het vroeg 19e eeuwse gerechtsgebouw, met
zijn Grieks-dorisch tempelfront, bevat col
lecties schilderijen, porcelein etc., benevens
ruimten voor wisseltentoonstellingen. Al
met al een groep bezienswaardigheden,
waarmee de bezoeker een hele dag bezig kan
zijn. Het plein werd herbestraat en in het
midden werd het vroeg 18e eeuwse bronge-
bouwtje gereconstrueerd, dat op oude afbeel
dingen staat en waarvan het fundament van
klein baksteen werd teruggevonden (afb. 4-
5).
Bij de haven, de Pasar Ikan (vismarkt, afb.
6) waar steeds de verrukkelijkste vissers
schepen liggen, zijn behalve de aardige oude
uitkijktoren ook reeds enige van de geweldi
ge V.O.C.-pakhuizen gerestaureerd en inge
richt als scheepvaartmuseum. Met een aantal
volgende is men nog bezig. Het is alleen
jammer, dat men - om lekkages tegen te
gaan - de mooie rode oud-hollandse dakpan
nen verving door een machinale pan van
bruinachtige tint.
Het derde plan is niet tot leven gekomen.
Dello Strologo wilde op het eiland Onrust de
oude werven en woongebouwen reconstrue
ren en daar, als toeristische attractie, een
jachthaven maken. Ik betreur het niet, dat dit
alles niet doorging: er is weinig bekend over
de echte oude bebouwing; wat er nu staat is
niet meer dan een restant van wat tijdens de
Japanse bezetting werd gebouwd. Er is el
ders nog zoveel échts te restaureren, dat het
niet opportuun lijkt om terwille van toeristen
iets te reconstrueren, waar men eigenlijk niet
veel van weet. Het is ook in strijd met de
traditie van de Indonesische monumenten
zorg, die altijd veel waarde heeft gehecht aan
zeer exacte betrouwbaarheid.
ACHTTIENDE EEUWSE HUIZEN
Eerder al was het mooiste van de grote 18e
eeuwse huizen uitstekend gerestaureerd: het
huis Reinier de Klerk (ca. 1760), sinds lang
Landsarchief. Juist dit gebouw toont aan,
hoe groot rondom het midden van de 18e
eeuw de invloed vanuit Java al kon zijn.
Enerzijds is het huis heel herkenbaar als een
soort Vechtbuiten, maar anderzijds wijkt het
Afb. 2: De kerk in het fort Rotterdam, vóór de
restauratie. Foto C.L.T.G.
in dakvorm, decoratie, indeling en kleurstel
ling in hoge mate af, van wat hier gangbaar
was (afb. 7).
Een ander groot huis, Tandjong Oost of
Groene veld, wacht nog steeds op restauratie.
Er is nog menig 18e eeuws stadhuis in min of
meer herkenbare vorm intact, alleen de Toko
merah ('rode winkel', rood naar de opge
schilderde baksteen) is gerestaureerd. Vele
andere zouden dit meer dan waard zijn!
Wat langzamerhand dringend wordt, is de
'Portugese Buitenkerk', een protestantse
kerk uit 1699 (van Ewout Verhagen) met
vele kostelijke details, o.m. een geweldige
preekstoel van H. Bruyn. In het algemeen
zou men het - ik merkte dat meermalen op -
erg op prijs stellen, wanneer er vanuit Neder
land wat meer belangstelling werd getoond
voor de monumenten uit de Nederlandse tijd
en voor wat de Oudheidkundige Dienst -
waaronder de monumentenzorg valt - daar
mee doet. Men heeft er geen enkel probleem
mee, deze gebouwen ook als belangrijke mo
numenten van de eigen historie te onderken
nen. Bij een gebouw als dit zou niet alleen
een wetenschappelijke belangstelling, maar
ook een geldelijke bijdrage vanuit Nederland
op zijn plaats zijn.
VROEGERE WILLEMSKERK
Wél opgeknapt is de uit 1834-1839 dateren
de Willemskerk (arch. J. H. Horst), nu Im-
manuëlskerk geheten (met subsidie voor het
orgel vanuit Nederland), een grote koepel
kerk aan het Merdekaplein. In het algemeen
bestaat er een duidelijke belangstelling voor
de architektuur van de 19e eeuw. De be
stuursgebouwen van Daendels en verschil
lende grote huizen aan het Merdekaplein,
welke thans openbare funkties huisvesten,
staan er keurig bij.
Het paleis te Bogor (Buitenzorg) is perfect
(afb. 8). Ook de neogotische kathedraal van
1899 (architekt Wit), met ijzeren spitsen,
wordt goed onderhouden. Over de uit Daen-
