Kunstmatige heuvels9 en
Terpen9 in Friesland
HEEMSCHUT 70
HEEFT JUIST NÜ
UW STEUN
HARD NODIG
POSTGIRO 124 326
mentenzorg in Zeist en vele anderen. In
gewijden zouden graag zien, dat de
Leerlingbouwplaats een bredere basis
zou krijgen, er zou - zeker ook van de
zijde van de overheid - veel meer daad
werkelijke belangstelling moeten ko
men!
Tot dusverre was er helemaal niets voor
opleiding van bouwvakrestaurateurs,
het particulier initiatief heeft nu het
spits afgebeten. Hofmeijer staat perio
diek in een bouwkeet, ergens in het
land, voor een ezel, met een pijpje krijt,
als lesgever. Hij vertelt dan - een greep -
over bouwwijzen in de 16de en de 17de
eeuw, staat stil bij oude gereedschappen
en de ontwikkelingen daarvan, behan
delt onderscheidene profielen, heeft het
over borstweringen en dakbeschotten,
venstertypen en metselverbanden, riet-
dekkerswerken en materialen, kortom
dat hele boeiende mozaïek, dat van een
gebouw een monument maakt.
"U zag de jongens nu bezig bij de werf-
muren van Utrecht, dat is een betrekke
lijk eenzijdig karwei. Werken aan een
monumentenpand vergt natuurlijk meer
disciplines," licht Hofmeijer toe, die er
aan toevoegt, dat je nimmer om de
bouwhistorie heenkunt.
"Onze Stichting wenst vurig, dat meer
aannemingsmaatschappijen het belang
van deze leerlingencursus zouden willen
inzien. Onze klasjes zijn vooralsnog
klein, we zouden méér kunnen doen. Er
zijn zeer beslist mogelijkheden aanwe
zig."
(Het is nuttig voor belangstellenden te
weten, dat Hofmeijer graag tot een
oriënterend bezoek bereid is. Hij woont
Berkenlaan 48 in Peize (Drente GX
9321, tel. 05908-32449).
Waarnemer
De Nederlandse terpen (In Duits-
Friesland 'wurten' genaamd) zijn net als
de kunstmatige verhogingen min of meer
hoog en rond of ovaal gevormd, maar
hebben in tegenstelling tot die verhogin
gen niet de greppels behouden. Het me
rendeel hiervan blijkt echter van veel
grotere afmeting te zijn, aangezien zij
meer en oudere bezettings- en herin
richtingsfasen hebben gekend. De eerste
terpen verschenen inderdaad reeds van
af de Protohistorie (1) terwijl de kunst
matige heuvels pas tegen het einde van
het tijdperk van de Karolingers zouden
zijn opgekomen, als men tenminste in
deze zo op elkaar gelijkende constructies
twee verschillende bouwstijlen wil
deze terpen niet zijn gebouwd in de geest
van hun makers om zich te verdedigen
tegen hun eventuele vijanden, zelfs als
zij oorspronkelijk waren bedoeld om
weerstand te bieden tegen de aanval van
de golven?
Het schijnt inderdaad dat de opgravin
gen tot op heden geen aanleiding geven
om sporen van omheiningen te vermoe
den die aan deze toevluchtsoorden een
militaire functie zouden hebben gege
ven... De enige plaats die greppels ver
toont en dus een waarschijnlijker militair
aspect draagt is Woltersberg, bij Jever in
Friesland. Volgens W. Haarnagel zou
deze uit de IXe Eeuw stammen. De terp
zou zelfs een slottoren hebben gehad.
zien..., zoals het merendeel van de spe
cialisten.
Het belangrijke argument voor onder
scheid tussen deze verhogingen en de
terpen is gebaseerd op de beschouwing
dat deze laatste in tegenstelling tot de
verhogingen slechts een civiele functie
zouden hebben gehad. Dat wil meer toe
gespitst zeggen, dat ze een rol hebben
gespeeld bij de bescherming tegen het
buiten de oevers treden van de rivieren
in deze lage landen die gemakkelijk
overstromen. Bovendien zouden ze
stukje bij beetje opgebouwd zijn, lang
zaam, door opeenvolgende verhoging
en, zich richtend op het niveau van het
water of op de wederopbouw van verval
len woonplaatsen.
Maar hoe kan men er zeker van zijn dat
Motte te Jellum Fr.)
Foto: S. J. van der Molen
Men zou er bijna uit kunnen afleiden dat
de Friezen nauwelijks oorlog kenden en
dat zij elke militaire inrichting verwaar
loosden... Welnu, sommige teksten uit
de Oudheid en de Middeleeuwen leren
ons dat het meest voorkomende traditio
nele middel van verdedigen in dit deel
van Europa niet alleen bestaat uit houten
omheiningen maar uit doornachtige ha
gen (2)1 Deze, soms zeer brede en dichte
hagen vormden hindernissen die veel
doeltreffender waren dan de omheining -
en die gemakkelijk te vernielen waren
met een bijl of met vuur.
De heuvels en ongetwijfeld ook de ter-
226
