Stevensweerteen oude veste opnieuw bezien
M
Stevensweert in
jaartallen
Het kost nogal wat moeite om er te komen, voor wie niet op de hoogte is van de
merkwaardige aardrijkskundige ligging. De naam van een gehucht in de buurt duidt
al aan, wat de reden daarvan is. Het heet 'Eiland'. Eigenlijk ligt het midden
limburgse Stevensweert op een langgerekte strook land tussen de beddingen van de
Oude Maas in het oosten en de Nieuwe Maas in het westen. En dat was in het
verleden een belangrijk gegeven, zoals verderop duidelijk zal worden.
Maar minstens zo noodzakelijk als het eiland-karakter in de zeventiende eeuw voor
het ontstaan van Stevensweert is geweest, was de hernieuwde isolering ten tijde van
de grote veranderingen, in de negentiende en twintigste eeuw, voor het behoud van
de oorspronkelijke structuren. De Nieuwe Maas werd in 1839 grensrivier met het
jonge koninkrijk België. Aan de andere kant van de plaats werd door het graven van
het Juliana-kanaal, vlak langs de Oude Maas, een nieuwe barrière opgeworpen.
Deze afgelegenheid heeft er ongetwijfeld voor gezorgd, dat u Stevensweert van
daag leert kennen, zoals het al sinds tijden is.
In het plaveisel midden op het plein te
Stevensweert is met Maaskeitjes in ver
schillende tinten een vreemde meetkun
dige figuur uitgelegd. Uit een middel
punt ontstaat een stralenbundel, die be
grenst wordt door een zeshoek. Daar
omheen ligt een soort ster met evenveel
punten.
Bij een nauwkeuriger beschouwing val
len echter al snel enkele onregelmatighe
den in het patroon op. Ze wekken niet de
indruk willekeurig te zijn of misschien uit
fantasie of zelfs door de nalatigheid van
de stratemaker te zijn ontstaan. Het ver
moeden rijst, dat we hier niet met een
louter decoratieve versiering te doen
hebben, maar dat het lijnenspel aan onze
voeten tevens een min of meer nauwkeu
rige beschrijving van iets wil zijn. Een
blik in de rondte zal dit vermoeden met
een bevestigen: we staan voor de stenen
plattegrond van de voormalige vesting
stad Stevensweert. Nu ligt die platte
grond er niet alleen, omdat hij zo'n ver
rassend fraai lijnenspel biedt, maar nog
meer om inzicht te geven in de merk
waardige opbouw van het stratenplan.
Want alle straten waaieren van het meet
kundig middelpunt uit naar de zes hoe
ken van de vesting. Het opmerkelijk ge
volg daarvan is, dat de huizenblokken
tussen twee straten naar het middelpunt
toe steeds smaller moeten worden, tot
dat op het laatst soms alleen nog maar
plaats is voor een enkel smal venster of
een nauwe deuropening.
Dit soort vreemde architectonische bij
verschijnselen spruiten direct voort uit
het streven van de zeventiende-eeuwse
Voorname huizen aan het plein met op
de voorgrond de plattegrond van de
vesting in maaskeitjes
i, j, 1 is
1632
Prins Frederik Hendrik neemt de stad
Maastricht in en eveneens de vestin
gen Venlo en Roermond.
1633
De Spaanse markies D'Aytona,
plaatsvervangend bestuurder der
Zuidelijke Nederlanden, geeft op
dracht om van Stevensweert, precies
halverwege Maastricht en Venlo, een
sterke vesting te maken. Hij sluit
daarmee de belangrijkste verbinding
over water tussen beide steden af.
1637
De Spaanse tactiek heeft succes.
Venlo en Roermond gaan voor de
Verenigde Nederlanden verloren.
1702
De eerste (en enige) belegering van
de vesting Stevensweert vindt plaats
gedurende de Spaanse Succes
sieoorlog. Het wordt een meevaller
voor de Hollandse belegeraar: na
slechts één dag geeft het Spaanse gar
nizoen zich over. De vesting wordt
overgenomen en bezet met een half
tot een heel regiment.
1765
De laatste Staatse soldaten lichten
hun hielen. De vestingwerken verval
len.
1806
Keizer Napoleon is zeer geïnteres
seerd in Stevensweert, doch het her
stel wordt plotseling afgebroken,
'omdat het door de grote overwinnin
gen van de Keizer toch al overbodig is
geworden'.
1874
De vestingwerken worden door de
Inspectie der Domeinen openbaar
verkocht en vervolgens gesloopt.
1975
De gemeenteraad besluit tot een re
habilitatieplan voor de oude kern.
120
