iüiSi
ik
m
c 1.
SfiilIsSSlit
M&Z&
*OTtf
sen) en ook als In Hoe Signo In dit
teken, aan te vullen: zult gij overwinnen).
Daaronder staat: A° 16Z9 DEN z MAY is in
GOT VERSTORVEN THRE.. HEILGERS DIE
HVISFROW VAN IAN IN GEN HOVBROCK
GOT TROS1 DIE SIEL De formulering is
kenmerkend voor de kruizen uit die tijd.
In de volgende eeuw, de 18de, zijn we in
de tijd van de barok aangeland en deze
maakt zich, wat de grafkruizen betreft,
bemerkbaar doordat de kruisbalken ge
lobde uiteinden bezitten. Het voorbeeld,
dat we hier aanhalen, is op het zelfde
kerkhof te vinden als het vorige. Het
kruis is opgericht ter nagedachtenis aan
drie personen van een familie, die in ver
schillende jaren gestorven zijn. Het da
teert uit sterfjaar van de laatste (1727),
omdat de tekst in zijn geheel in één keer
gebeiteld is. Bovenaan vinden we in een
ovaal weer een kruis, de letters I H S en
daaronder een hart met drie nagels. Het
grafmonumenten in allerlei neostijlen, als 247
gotische pinakels of als klassieke tempel
tjes, die echter bij de katholieken trouw
van een kruis voorzien blijven, ook graf
kruizen van een nieuw materiaal: gietij
zer. Hier en daar vindt men nog exem
plaren van deze soort, die rond het mid
den van de 19de eeuw opkwamen en ook
weer tamelijk snel verdwenen. Ze kun
nen door hun opengewerkt uiterlijk en
hun donker verroeste toestand vaak voor
verrassend scherpe kontrasten zorgen.
In Well vindt men er twee, één geheel
ornamentaal opgevat, de ander met in het
midden de doop van Christus door Jo-
hannes in de Jordaan. De stijl van béide is
neogotisch.
In het protestantse noorden heeft de his
torische grafsteen voor zover aan hun
spaarzaam voorkomen nog iets af te lezen
valt, een heel andere ontwikkeling gc-
NEOCOTISCHE GIETIJZEREN CRAFKRUIS
MET DE AFBEELDING VAN DE DOOP VAN
CHRISTUS IN DEJORDAAN (l'JDE EEUW.
WELL)
PLATTE ZERK MET SLECHTS DE INITIALEN
VAN DE OVERLEDENE EN HETJAARTAL IH28.
EEN VERSCHIJNSEL. DAT VEEL VOORKOMT
OP PROTESTANTSE BEGRAAFPLAATSEN BIJ
VOORNAME GRAVEN. DEZE ZERK LIGT OP
HET KERKHOF VAN HETN.H. KERKJETE
HEELSUM (GLD.)
TWEE TYPISCHE PROTESTANTSE
GRAFSTENEN. LINKS NAAR BAROK MODEL,
RECHTS NAAR NEOCLASSICISTISCH MODEL
MET IN HET FRONTON EEN VLINDER. ZE
STAAN OP HET KERKHOFJE BIJ DE N.H. KERK
TEZWAAC (N.H.)
zen, daterend van 1574 tot 1847 opge
steld. Het kruis uit de 17de eeuw, dat ons
interesseert, is kennelijk voor een minder
voornaam persoon dan het vorige. Er is
geen sprake van enig beeldhouwwerk en
de letters zijn niet meer in hoogrelief uit
gehouwen, maar verdiept in de steen ge
beiteld. Het opschrift begint met een
kruisje waaronder de letters I H S, oor
spronkelijk de afkorting voor de naam
Jhesus, later opgevat als Jesus Hominum
Salvator Jezus Zaligmaker der Men-
hart is het heilig hart van Christus, de
nagels zijn die, waarmee hij aan het kruis
geslagen is. De tekst op het kruis luidt als
volgt: ANNO DOMINI 1722 DEN 29 IVL IS
IN GODT GHESTORVEN GERARDT VAN
BERGH - ANN° 1727 DEN 12 NO°V IS IN
GODT GHESTORVEN IENNEKEN HOECK
ALIAS SEGERS AN° 1714 DEN 28 IVLIVS IS IN
GODT GHESTORVEN PETER V: D: BERGH
HAEREN SOEN. Er liggen dus een man,
zijn vrouw en hun zoon.
De 19de eeuw brengt tenslotte behalve de
had. Van de oudste daarjuist besproken
periode, de 16de eeuw, zijn geen voor
beelden bekend. De 17de eeuw levert
daar de eerste stenen grafmonumenten.
Het is de tijd van de renaissance en men
zocht kennelijk naar nieuwe vormen,
omdat men van het katholieke grafkruis
afwilde. De stenen, die toen ontstonden,
hadden soms de typische vorm van een
renaissance-stoeppaal, kompleet met rol
werk, voluten en diamantkoppen. Op
Huisduinen staat er nog een met het op-
