volkomenheden van zijn instrument.
Omdat na de oorlog veel geroofde klok
ken vervangen moesten worden en veel
beschadigde torens gerestaureerd, waar
bij vaak de regeling „herstel oorlogs
schade" de financiële mogelijkheden
bood, konden alom in den lande klok
kenspelen worden gerestaureerd, op
nieuw ingericht of uitgebreid. Vaak nam
ook de burgerij in steden en dorpen waar
men nog nooit een klokkenspel had beze
ten het initiatief om tot de aanschaf van
een eigen beiaard te komen.
Het klokkenspel hangt meestal in een to
ren, al of niet behorend bij kerk of ge
meentehuis, al zijn er in de laatste jaren
aparte speeltorens gebouwd, zoals bij
voorbeeld in Eindhoven (Philipsbei-
aard). Omdat het hierbij meestal om ou
de, monumentale bouwwerken gaat, be
tekent dat dat Monumentenzorg meestal
nauw betrokken is bij restauraties of de
plaatsing van nieuwe beiaarden. Dit kan
tot problemen leiden, immers, Monu
mentenzorg zal in de eerste plaats letten
op het historische aspect: mag er aan een
Hemony-beiaard iets veranderd worden,
mag de ophanging van de klokken in een
open lantaarn zichtbaar worden gewij
zigd, mag in de toren een speelcabine
voor de beiaardier worden ingericht?
De bond Heemschut stuurde al in 1916
een brief aan vele gemeentebesturen,
waarin gewaarschuwd werd tegen veran
dering in het uiterlijk van de torens door
een gewijzigde ophanging van de klok
ken. Voor de musicus is het antwoord
6
EEN VAN DE KLOKKEN VAN HET CARILLON
VAN DE GROTE OF ST. JACO IJS KERK IN DEN
HAAG. ZICHTBAAR ZIJN DE HAMERS VAN
HET AUTOMATISCH SR EL AAN DE
BUITENZIJDE EN DE KLEPEL VOOR HET
HANDSPEL AAN DE BINNENZIJDE. DE KLOK
IS EEN VAN DE VIJFTIEN KLOKKEN. DIE IN
DOOR DE ANTWERPSE GIETER
MELCHIOR DE HAZE GEGOTEN WERDEN. OP
DE ACHTERGROND DE HOFVIJVER.
FOTO'S: LOEK BOOGERT
niet moeilijk: hij wil graag, dat de beiaard meer met een speeltrommel geleverd 241
- een gemeenschapsinstrument - zo goed wordenZij vervullen nog steeds de oude
mogelijk bespeelbaar is en beneden zo rol in de tijdaanwijzing en laten meestal
goed mogelijk klinkt. De discussie tussen ieder kwartier een melodietje horen,
historici en musici is soms fel opgelaaid, Daarnaast bezit ons land eind 1979 163
maar in de laatste decennia heeft men met de hand bespeelbare beiaarden,
bijna altijd een bevredigend compromis Meestal omvat het klokkenspel drie of
weten te bereiken. De adviescommissie vier octaven, van 37 tot 47 klokken, soms
van de Nederlandse Klokkenspel Vereni- slechts twee maar ook een enkele maal
ging werkt in goede harmonie samen vijf, zoals de Stadhuisbeiaard van Rotter-
met Monumentenzorg, restauratic-ar- dam met zijn 61 klokken. Veel oudere
chitecten, gemeentebesturen en klokken- beiaarden bestaan uit klokken gemaakt
gieters. door verschillende gieters, zodat de klok-
Hoe is nu de huidige stand van zaken? In ken bij elkaar een levend stuk geschiede-
Nederland hangen tientallen voorslagen nis vormen: de oudste van de uit 51 klok-
en slechts automatisch spelende kleine ca- ken bestaande Haagse beiaard dateert van
rillons, die tegenwoordig met een elee- 1541, de jongste van 1956. Veel van deze
tromagnetisch bandspeelwerk en niet historische beiaarden bezitten ook nog
