voormalige verdedigingswerk heeft ver
plaatst; dat zou uit vestingbouwkundig oog
punt juister zijn geweest.
Na de ontmanteling is het Ravelijn in mili
tair gebruik gebleven, o.a. als exercitieter
rein, totdat de gemeente Bergen op Zoom
het in eigendom verkreeg en er de stads-
kwekerij in vestigde, die thans elders is on
dergebracht.
Met de kwekerij binnen de wallen voerde
het Ravelijn een rustig bestaan, doch ruim
tien jaar geleden veroorzaakte een door het
gemeentebestuur gelanceerd, door een be-
kénd architect vervaardigd ontwerp voor de
bouw van een muziekschool op het Ravelijn
een grote deining.
Protesten, rekesten, adressen, zelfs een
voor deze gelegenheid georganiseerd .refe
rendum", waarbij 70% van de burgerij zich
tegen de voorgenomen bouw verklaarde,
konden het gemeentebestuur niet vermur
wen en met de voor dit monument vereiste
toestemming van de Minister van CRM -
een beroep op de Kroon om dit te voorko
men werkte zelfs niets uit - trachtte het
gemeentebestuur de bouw nu door te druk
ken; zonder wijziging van het bestem
mingsplan ging dit niet. Het daarop inge
diende wijzigingsvoorstel werd echter door
G. S. van Noordbrabant niet goedgekeurd.
Toen gaf het gemeentebestuur tot opluch
ting van velen het heilloze bouwplan pp.
Om toch een andere zinvolle bestemming
aan het Ravelijn te geven dan die van plaats
voor de stadskwekerij, werd de Ravelijn
commissie ingesteld, die in oktober 1975
met een eenvoudig plan voor den dag
kwam, waarbij ook de omgeving werd be
trokken. Volgens dit plan zou het Ravelijn
zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat
Onlangs werden wij door een krantebericht
opgeschrikt. Er zou een nieuw plan bestaan
om op het Ravelijn een amphitheater te
bouwen. Wij brachten onze ongerustheid
ter kennis van het gemeentebestuur, daarbij
wijzende op het feit dat het Ravelijn op de
Monumentenlijst voorkomt.
Het gemeentebestuur meende in zijn ant
woord onze ongerustheid weg te kunnen
nemen door te verklaren, dat het slechts om
een bouwsel van ten hoogste anderhalve
meter zou gaan.
Maar dat is al erg genoeg!
Het is trouwens een bekend verschijnsel dat
het maken van een voorziening, die in we
zen niet op een monument thuis hoort, ge
woonlijk door meer afwijkingen wordt ge
volgd; het hek is gauw van de dam.
Door het naar elders overbrengen van de
kwekerijkassen c.a. heeft men nu de kans
1 Plattegrond van Bergen op Zoom anno
1748 naar een door Franse ingenieurs
vervaardigde kaart. De pijl wijst naar het
Ravelijn op den Zoom
2. Luchtfoto van het Ravelijn e.o. om
streeks 1936; rechts het Volkspark met in
de vijver een eilandje, dat eens dè Lunet
op de Sluis is geweest
Foto: Stichting Menno van Coehoorn
3. Het Ravelijn, gezien van de keelzijde;
anno 1978
Foto: Ciné Serre, Bergen op Zoom
moeten worden teruggebracht opdat het in
de eerste plaats duidelijk herkenbaar zij als
historisch verdedigingswerk.
In deze toestand wordt het dan uitstekend
geschikt als rustpunt voor wandelaars zowel
voor de burgerij als bezoekers van elders.
Voorts kan het terreplein dienstbaar worden
gemaakt - zonder permanente of semi-per-
manente voorzieningen - voor het houden
van openlucht-bijeenkomsten, muziekuit
voeringen, e.d.
Met dit advies van de Ravelijncommissie
hebben wij ons kunnen verenigen en wij
wachten nu op een consequente uitvoering
hiervan.
het Ravelijn optimaal op te knappen, waar
bij men ook aandacht moet besteden aan de
te overvloedige beplanting, welke het met
selwerk aantast. Men beginne hieraan zo
spoedig mogelijk en make vooral geen
nieuwe fouten. Dit Ravelijn is een uniek
monument en dat moet het blijven!
W. F. K. Engelbrecht
142