Triest temeer, omdat de meeste torens van Roelof Kuipers al verwoest of gesloopt zijn en Friesland als geheel niet veel oude water torens meer bezit. Meestal zijn ze afgebro ken en waar ze nog staan, blijken ze veelal in bouwhistorische zin te zijn verminkt. Heerenveen bezit nog de ruimtelijke struc tuur, die zo typerend is voor het veenkolo niale patroon. De oorspronkelijke kruis vorm is gelukkig nog goeddeels bewaard gebleven. Hoewel er plannen hebben be staan de oost-west gerichte turfvaart door de binnenstad te dempen, is het daar gelukkig friese landschap door de waterverbinding met het oude veengebied ten oosten van de vlecke te dempen. Een besluit dat met het sterk veranderen van de inzichten en de toe nemende bewustwording dat monumenten zorg in een veel breder kader moet worden gezien, ook al weer discutabel is geworden. Tenslotte is de ontstaansgeschiedenis van het Friesche Haagje begonnen met het wa ter: het was er eerder dan al het andere. Het gaf Heeren veen aanzien en een ziel en het herinnert aan een rijk verveningsverleden, niet van gekomenToen dit dreigde was ook Heemschut er als de kippen bij om te waar schuwen tegen deze schendende aantasting van de sterk karakterbepalende „Kolk". Het geloof in de verdiepende en verlevendi gende werking van het water, heeft het stuk binnenstad estetisch gered, al had de mid denstand destijds liever gezien dat er een parkeerplaats kwam. Toch zijn er offers ge bracht op het stuk van het visuele kontakt tussen de binnenstad en het omliggende 3. De watertoren als robuuste verschijning boven het oude hart van Heerenveen voor duizenden Heerenveners een ge- voelsmonument. Stedebouwkundig fraai gesitueerd aan het Gemeenteplein een onmisbare blikvanger. Op de voorgrond de oude turfvaart, die Heerenveen in de jaren vijftig besloot niet te dempen, foto: Leeuwarder Courant hoe arm en sociaal weinig verheffend die tijd soms ook was. De belangwekkende cultuur-historische en stedebouwkundige waarde van het water in Heerenveen, kwam opnieuw in discussie, toen B. W. in 1975 lieten doorscheme ren de doorvaart door de Heerensloot te willen beperken door de bouw vaneen vaste brug. Het leidde tot een stuk verontrusting, waaruit een actiecomité ontstond, dat het rapport „De Heerensloot, straks een blinde darm?" uitgaf. Bezorgd dat het wezens kenmerk van de plaats verder zou worden aangetast, bepleitte het comité een grotere doorvaarthoogte van de vaste brug, omdat met het oorspronkelijke plan een aantal be langrijke waarden op de tocht kwam te staan. Terecht betoogden de initiatiefne mers dat in het ruimtelijke, stedebouwkun dige décor van water, weg en bebouwing, gezelligheid en beweeglijkheid van af- en aanvarende boten, open en gesloten brug gen de onmisbare componenten zijn van een levend stuk stad en sterk waardebepalend. De stedebouwkundige waarde is groter naar gelang het water minder dood en meer le vend is, betoogde men. Het verzet heeft in zoverre positief gewerkt dat de brug een grotere doorvaarthoogte zal krijgen en ne gentig procent van de passerende plezier- schepen de plaats kan blijven passeren. Maar wat de watertoren betreft staat het besluit vast. Een belangwekkend „affectief monument" moet sneuvelen, omdat er voor restauratie geen geld is. Het toch al aan bouwkunstige monumenten arme Heeren veen haalt opnieuw een stuk verschraling de oude kern binnen. In de eens zo boeiende sky-line van de oude veenkoloniale neder zetting worden de veertien etages hoge, plompe woontorenswoontorens straks nog dominanter. Welk een paradox. 57

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1978 | | pagina 30