Nederland restaureert
Cadzand. De in 1974 vrijwel tot de grond
toe afgebrande molen „Nooitgedacht", da
terend uit 1898, is dank zij veler inspanning
herbouwd en onlangs door de commissaris
van de koningin in Zeeland, dr. C. Boer
den, opnieuw in gebruik gesteld. De restau
ratiekosten bedroegen ruim 370.000. De
„Nooitgedacht" is het eerste project van de
Stichting molenbehoud West-Zeeuws-
Vlaanderen. De molen staat op een markant
punt aan de rand van Cadzand en is in het
wijdse landschap al van verre zichtbaar.
Weesp. De molen „De Vriendschap" is
enige tijd geleden na restauratie weer in
gebruik gesteld en werkt nu voor het Gilde
van Echte bakkers. Oorspronkelijk, zo'n
kleine driehonderd jaar geleden, stond hier
de molen „Het Bosch"; later werd de naam
gewijzigd in „Het Anker" en nog weer later
- in 1816 - in „de Vriendschap". Deze
molen brandde in 1899 af, maar werd ge
lukkig herbouwd.
Winschoten. Deze gemeente is in het bezit
van drie molens: „Edens" (1761), „Wes
terhuis" (1862) en „Berg" (1854), die alle
aan restauratie toe zijn. Er zijn restauratie
plannen, gesteund o.a. door „De Holland-
sche Molen".
Niebert. In dit Groningse dorp is de molen
(1899), de enige zeskante bovenkruier met
stelling in het noorden des lands, na een
restauratie die twee jaar duurde, weer in
gebruik gesteld voor het malen van meel.
Lochem. De voormalige synagoge, date
rend uit 1865, zal binnen afzienbare tijd
worden gerestaureerd, ofschoon het ge
bouw niet op de Monumentenlijst staat. De
synagoge werd in 1947 aan de gemeente
verkocht. Sindsdien wordt het gebouw als
opslagplaats voor oude boeken gebruikt.
Het is de bedoeling de voormalige synagoge
een culturele bestemming te geven.
Rotterdam. Het Wittehuis, tot voor kort in
Britse beleggershanden, is overgegaan in
het bezit van een Rotterdamse exploitant
van grond en grote bouwobjecten. Toen het
in 1898 gereed kwam was het Witte Huis het
hoogste kantoorgebouw in West-Europa.
Dat is het enige tientallen jaren gebleven en
reeds uit dien hoofde een bezienswaardig
heid. Het werd gebouwd door de Rotter
damse architect Willem Molenbroek. Het
gebouw, waarop de inwoners van de Maas
stad nog altijd trots zijn, behoeft een gron
dige restauratie. Zo zullen de oorspronke
lijke witte tegels, waarmee het gebouw be
kleed is, weer in goede staat w~-H°.n ee-
213
bracht, zodat het Witte Huis zijn naam weer
met ere kan dragen.
Veendam. Heemschuts technische advi
seur P. L. de Vrieze heeft een restauratie
plan voor de Ned. Herv. Kerk (1662) ge
raamd op bijna één miljoen gld. Het plan tot
restauratie berust op het ogenblik bij de
Rijksdienst. Aleer er met het werk zal kun
nen worden begonnen, zal er nog wel een
jaar of meer zijn verlopen.
Schoonhoven. De toren van de St. Bartho-
Bartholomeuskerk, 14e eeuw. Kruiskerk;
toren is vermoedelijk 15e eeuws
lomeuskerk (omstreeks 1400) zal worden
gerestaureerd. Een algehele restauratie zou
ca. anderhalf miljoen kosten, een bedrag,
waarmee het gemeentebestuur (de ge
meente is eigenaresse van de toren) het
moeilijk heeft. Mogelijk dat er eerst een
plan zal worden uitgevoerd om de meest
noodzakelijke herstellingen te verrichten.
Naar ir. J. A. C. Tillema in zijn Geschiede
nis Monumentenzorg schrijft, heeft deze
zeer oude kerk een interessante bouwge
schiedenis achter de rug. Sinds de 17e
eeuw, zo schrijft Tillema, is de Bartholo-
meus een sprekend voorbeeld van de theorie
dat elke volgende generatie bij uitbreiding
of herstel van een monument, daaraan moet
werken volgens de eigen ideeën. In plaats
van de oorspronkelijke kolommen in het
kerkschip kwamen klassieke zandstenen
zuilen; de tweede geleding van de toren
werd omstreeks half de 17e eeuw door een
nieuwe vervangen met Ionische zuilen en
pilasters; de derde geleding werd beschei
den, de open peervormige kroon dateert uit
de 18e eeuw. De klassieke ingangsomlijs
ting binnen de hoge gotische boog in de
toren, alsmede het poortje in het koor aan de
Havenzijde zijn 17e eeuws. De toren werd
in de loop der jaren steeds sterker bedreigd
door overhellen. Er kwamen - in het begin
van de 20e eeuw - verschillende plannen ter
tafel tot B. en W. in 1911 de gemeenteraad
voorstelden de toren aan de kerkelijke ge
meente af te staan, opdat die kerk en toren
zouden kunnen. afbreken. Meer zuid-
waards zou dan een nieuwe kerk worden
gebouwd. Het voorstel van B. en W.
oogstte een storm van protesten. Tillema
schrijft dan: Het gemeentebestuur koos de
wijste partij en slikte het voorstel in. Bur
gemeester van Slooten hield in de raadsver
gadering van 30 augustus 1911 een lange
rede om deze ommezwaai te rechtvaardi
gen. Hij zou met het voorstel tot afbraak
slechts „schoorvoetend" zijn meegegaan,
omdat het kerkbestuur geen behoefte had
aan het sparen van de kerk en de toren. ,Wij
leven in een tijd dat liefde vooroude monu
menten is ontwaakt", hetgeen met recht
ontwaken was terwijl de zin al hoog aan de
hemel stond", aldus Tillema, die we even
verder nog eenmaal citeren: „Na nog wat
discussie sprak de burgemeester de voor die
tijd gedenkwaardige woorden: „De stem
des Volks is gehoord, en nu moet worden
beslist. „Bij mijn weten", aldus Til
lema, „een vroeg voorbeeld van het au sé-
