S3BX£sKk WHwKbMSLSs'; .-SLiiilAMr ^JÜSsü
Voormalige kapel in Helsdingen 1965De v.m. kapel gerestaureerd 1975
Een eenvoudige(r) verwarming, waardoor
in principe de zeer koude wintermaanden
worden ingekort, met een eventueel korte
sluitingsperiode gedurende extreme koude,
zou overwogen kunnen worden.
Geen piëteit
In het Leeuwardense geval is er trouwens
nog iets aan de hand met de christelijke
ethiek; piëteit voor de mensen die hier be
graven waren, speelde geen rol. Dit aspect
dient toch aan de orde te komen in de ge-
dachtengang van kerkgenootschappen die
zich beschouwen als gemeenschap van do
den en levenden. Eerbied voor vroegere
mensengeneraties die in die kerkgebouwen
de inspiratiebronnen vonden voor hun ge
loofsovertuiging en levensbeschouwing,
mag bij het zoeken naar ander dan kerkelijk
gebruik niet zomaar terzijde worden ge
schoven. Het inrichten van een zwembad,
voetbalveld of gokhuis in zulke gebouwen
lijkt dan ook alleen al vanuit die gedachte
onaanvaardbaar.
Nieuwe mogelijkheden
Bij het inpassen van een nieuwe bestem
ming in een kerkruimte dienen, naast de
eerdergenoemde aspecten, vragen afgewo
gen te worden ten aanzien van de plaats van
het gebouw in zijn omgeving (exterieur-
waarde) en de ruimtelijke kwaliteit (inte-
rieurwaarde) met het zich daarin nog bevin
dende meubilair, constructieve mogelijkhe
den, e.a.
Een kerkruimte lijkt op het eerste gezicht
wèl goede mogelijkheden te bieden voor
bijv. een markthal. Aan het exterieur zal
weinig worden veranderd en de ruimtelijke
werking van het interieur blijft eveneens
ongeschonden. Voordeel is bovendien dat
de bezoekers niet afhankelijk zijn van weers
omstandigheden en dat zij in de grote veel
omvattende ruimte deelhebben aan een to
taalgebeuren".
Ook voor een bibliotheek zal een kerkge
bouw zich goed lenen. De kapellen kunnen
ten dienste worden gesteld aan de typische
onderdelen van een bibliotheek (kinderboe
ken, romans, kunst, e.d.); centraal (in het
schip) de uitleen- en leestafels. Een wat
soepeler hanteren van normen en voor
schriften zal hiervoor wel vereist zijn. Twij
felachtiger wordt het bij een gebruik
als parkeergarage. Of als ,,drive-in-
kerk" ,?Maareen bioscoop, een concert
ruimte, een vergaderruimte, een schouw
burg, het kan allemaal overwogen worden.
Het aangeven van een grens tussen wat wél
en wat niét kan is echter bijna onmogelijk.
De belangrijkste uitgangspunten moeten
zijn: de kerk als kerkconceptie aanvaarden
en respecteren, alsmede ervoor zorgen dat
opdrachtgever en ontwerper zich beschei
den opstellen. Dat zullen de voornaamste
uitgangspunten moeten zijn om het als kerk
afgedankte gebouw met zijn uit- en inwen
dige waarden te laten voortbestaan.
Tot zover architectW. Kramer. Het feit, dat
we zijn studie uit Plan overnamen, mag
gelden als bewijs voor de grote waardering,
die we hiervoor koesteren. Een enkele keer
plaatsten we echter een tussenopmerking.
We zouden ook met een enkele kantteke
ning onzerzijds willen besluiten. Bij zijn
opsomming van mogelijke nieuwe bestem
mingen, noemt Kramero.m. de bioscoop en
de schouwburg. Wij kunnen ons voorstel
len, dat de generatie, die in dergelijke ker
ken met nieuwe bestemming, eenmaal ter
kerke ging, met zo'n bestemming op reli
gieuze èn morele gronden, niet zo gelukkig
zal zijn. We kennen zo'n voorbeeld, waar
een gebouw voor de liturgie opgericht, tot
bioscoop werd en waar nu films worden
vertoond van twijfelachtige, morele waar
de. Maar we zijn het met Kramer eens, waar
ligt de grens? Sommige, nu wereldberoem
de, eeuwenoude oud-testamentische beeld
houwwerken in bijv. Italiaanse kerken -
aanvaardbaar voor de toen heersende mo
raal - roepen nu, juist nu, afgezien van de
geweldige artistieke betekenis, vraagtekens
op ofschoon de hedendaagse morele opvat
tingen vaak hemelsbreed verschillen van die
uit de Middeleeuwen en de eerste eeuwen
daarna. Juist vanwege het kerkgebouw als
zodanig hebben we met een uiterst moeilijke
en vooral tere kwestie van doen wanneer we
de mogelijkheden van een nieuwe bestem
ming overdenken. Tenslotte lijkt het weinig
verantwoord te redeneren: alles is beter dan
sloop, ofschoon sloop ook gebrek aan
ethiek kan verraden.*)
v. d. W.
De kapel werd lange tijd als boerderij gebe
zigd. Bij een verbouwing in 1974 trachtte
men de kapel weer zichtbaar te maken.
Een houten gewelf werd gereconstrueerd.
De foto dateert uit november 1975.
De foto's bij dit arikel zijn van de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg.
47
