De restauratie van Het Loo
Tegen de opvulling van een meerderheid
van de Tweede Kamer in heef! minister Van
Doorn (CRM) - met instemming van zijn
ambtgenoot Gruylers (Volkshuisvesting en
Ruimtelijke Ordening) - besloten het
paleis-museum Het Loo te restaureren in
zijn I7e-eeuwse vorm. Kort voor het ter
perse gaan van ons vorige nummer heeft mr.
Van Doorn hiervan aan de Kamer medede
ling gedaan, zodat we er met enkele woor
den nog melding van konden maken.
Zoals gemeld heeft de minister zijn beslis
sing over de vormgeving van de tuin achter
het paleis opgeschort. Alvorens daarover
een besluit te nemen gaat mr. Van Doorn
eerst nog het advies inwinnen vaneen aantal
deskundigen. Dat lijkt ons een verstandig
beleid, want uit onze publikaties zal duide
lijk zijn geworden, dat de vormgeving van
de tuin eigenlijk het grootste strijdpunt was.
Uit de met de Tweede Kamer gewisselde
stukken blijkt intussen, dat mr. Van Doorn
op het ogenblik nog het meest geporteerd is
voor restauratie van de tuin in de oorspron
kelijke vorm.
De materie achten we van zó groot belang -
het gaat immers om een unieke restauratie -
dat we hier ruimte willen geven aan de ar
gumentatie van de minister.
Geen compromis
..Zoals bij de meeste restauraties", zo
schreef mr. Van Doorn aan de Tweede Ka
mer ..isook bij de restauratie van het Paleis
Het Loo de keuze uit verschillende oplos
singen mogelijk. De mogelijkheid tot een
compromis ontbreekt, daar de werken uit de
verschillende bouwperioden niet naast el
kaar staan doch over elkaar heen zijn aange
bracht. Kiest men voorde vroegste periode,
dan zal men de jongere dekmantel moeten
verwijderen: kiest men voorde huidige toe
stand. dan kan men het nog bestaande oude
gebouw niet aan het daglicht brengen."
Na dit uitgangspunt somt de minister in het
kort nog eens de bouwgeschiedenis op. ..Bij
het ontwerpen van de restauratieplannen is
groot belang gehecht aan de bouwgeschie
denis. De oorspronkelijke toestand van het
paleis is op grote schaal aanwezig, slechts
aan het oog onttrokken door witkalk en aan
bouw of een later aangebracht plafond zon
der architectonische waarde. De oorspron
kelijke hoofdvorm van het Paleis wordt niet
verkregen door reconstructie, maar door
ontmanteling, door verwijdering van aan
bouwen terugplaatsing van de eetzaal op de
oorspronkelijke plaats en door restauratie
van de terrassen met de verdiepte tuin."
Authentiek
..Inwendig zal het nodig zijn voor het uit
voeren van reparaties en voor het aanbren
gen van leidingen een groot deel van de
aanwezige betimmeringen en plafonds af te
nemen en later weer te herplaatsen, waarbij
oudere situaties aan het licht komen, die na
het herstel even authentiek, zo niet authen
tieker zijn dan de weggenomen onderdelen.
De vrijgekomen I7e-eeuwse plafonds zul
len na de restauratie authentieker zijn dan
wanneer een afgietsel van de thans aanwe
zige stucplafonds herplaatst zouden wor
den.
Bij de voorgenomen restauratie ligt het bo
vendien niet in de bedoeling in de vertrek
ken. waar geen oudere zaken aan het licht
komen, deze te gaan .bedenken'. Men zal
daar de thans bestaande toestand herstellen.
Hierbij komt nog. dat men in enkele geval
len verplicht is een waardevolle oudere toe
stand aan het licht te brengen, aangezien
deze anders onherroepelijk verloren gaat."
Wat de authenticiteit van het exterieur be
treft. merkt de minister op. ..dat. wanneer
tot conservering zou zijn besloten, niet al
leen vensters en luiken, doch vermoedelijk
de gehele pleisterlaag zou moeten worden
vernieuwd, waardoor het grootste deel. dat
dan te zien zou zijn. uit 1890 zou dateren.
De buitenkant zal dan niet authentiek zijn.
Er zal (nu) geen nieuw gebouw ontstaan: het
zijn dezelfde muren en dezelfde stenen uit
de tijd van de koning-stadhouder."
Over de historische aspecten van de restau
ratie merkt de minister op. ..dat men ver
plicht is uit historisch oogpunt - en de mu
seale bestemming leidt hier ook toe-zoveel
mogelijk herinneringen aan personen intact
te laten. Ten aanzien van de uitwendige
restauratie moet daarbij een keuze gemaakt
worden tussen Het Loo van de stadhouders
en Het Loo van de monarchie. Bij de voor
genomen restauratie gaat het historische
beeld van de monarchie er weliswaar iets op
achteruit, maar uit die periode bezitten we
nog Soestdijk en de uitbreiding van het
Oude Hof in Den Haag (het voormalige
koninklijke paleis in het Noordeinde).
Wanneer Het Loo in zijn I7e-eeuwse vorm
wordt hersteld, wint de periode van Prins
Willem III aan duidelijkheid, terwijl het
tijdperk van Koningin Wilhelmina iets ver
bleekt. Wel dient hierbij bedacht te worden,
dat in het inwendige nog zeer veel herinne
ringen aan de laatste periode zullen over
blijven." De minister schreef de Tweede
Kamer van mening te zijn. ..dat in de hui
dige opzet beide perioden gelijkwaardiger
in het gebouw zullen zijn verdeeld, terwijl
bij consolidatie in de huidige toestand het
beeld van de laatste periode zo zou over
heersen dat het oorspronkelijke niet meer
zou zijn waar te nemen."
Emotionele betrokkenheid
..Hierbij dient verder niet uit het oog verlo
ren te worden, dat, wanneer men later niet
meer zo direct emotioneel bij de laatste pe
riode van Het Loo betrokken zal zijn, beide
belangrijke historische persoonlijkheden
even ver verwijderd zullen zijn."
De minister kwam dan ook tot de conclusie.
..dat het beeld van de Nederlandse geschie
denis een verrijking ondergaat wanneer het
17e-eeuwse huis wordt vrijgelegd. Van de
17e-eeuwse buitenplaatsen en van
de bouwactiviteiten van de stadhouders,
waarvan vrijwel niets meer bewaard is ge
bleven. wordt dan weer iets zichtbaar."
De minister gaat vervolgens in op de over
wegingen. die hem hebben geleid tot de
restauratie in de I7e-eeuwse vorm.
..I. Door consolidatie van Het Loo in de
huidige toestand zouden vooral de banden
tussen Nederland en Koningin Wilhelmina
worden benadrukt. Hierbij rijst de vraag of
het helaas zo verminkte monument met al
zijn uitbreidingen nu wel passend zou zijn
bij het beeld, dat wij hebben van Koningin
Wilhelmina. die bovendien zo gekant was
tegen de bedoelde uitbreidingen van Het
Loo. Het consolideren van de bestaande
toestand biedt bepaald geen sterke aankno
pingspunten. De voorgenomen restauratie
levert daarentegen weerde karaktervolle ar
chitectuur en betekent een waardige hom
mage aan de gehele dynastie der Oranjes.
Het Loo werd in de hoofdvorm, die het
gebouw herkrijgt volgens het restauratie
plan. tenslotte bewoond door alle Oranjes
vanaf de Koning-Stadhouder tot en met Ko
ningin Wilhelmina.
2. Direct grenzend aan het drukbezochte
museumterrein ligt aan de westzijde het
Oude Loo, dat na de restauratie een pied-a-
terre voorde Kroondraagster en haar familie
wordt, en aan de oostzijde het terrein
waarop H.K.H. Prinses Margriet thans haar
huis heeft gebouwd. Hierdoor is al een drie
deling van de oorspronkelijk als eenheid
geschapen landschapstuin veroorzaakt."
De tuinmuur
..Privacy en veiligheid naar beide zijden
kunnen alleen worden gewaarborgd door
een afdoende erfscheiding. De enige erf-
scheiding. die veilig is, geen uitkijk biedt,
geluidwerend is en historisch verantwoord,
is de oorspronkelijke tuinmuur van de 17e-
191
