Restaureren of conserveren
„In het algemeen geldt het als een achter
haalde visie, om een eeuwenoud gebouw
naar de oorsprong terug te restaureren als er
in de loop van de tijd veel aan is veranderd
dan wel uitgebreid."
Dit zegt prof. dr. ir. C. L. Temminck Groll,
hoogleraar restauratie aan de Technische
Hogeschool te Delft, wiens mening we
vroegen over de argumenten, die pleiten
vóór de plannen van de Rijksgebouwen
dienst met Het Loo, zoals die zijn uitge
werkt door ir. J. B. baron van Asbeck, die
daarbij heeft voortgebouwd op het werk van
architect C. W. Royaards, die aanvankelijk
met de opdracht van de restauratie van Het
Loo was belast, maar wiens werk niet kon
worden voltooid door zijn onverwacht over
lijden.
Volgens ir. Van Asbeck zou een landschaps
tuin geen massaal publiek kunnen opvan
gen; dit in tegenstelling tot een formele tuin.
Prof. Temminck Groll: „Dat is een onbe
wezen stelling. Er wordt wel verwezen naar
Versailles, maar het park van Versailles is
van volkomen ander formaat dan dat van
Het Loo. Met het terugbrengen van de tuin
tot de oorspronkelijke opzet, krijgt men een
aftreksel van die formele tuin terug. Het
aantrekkelijke van de formele tuin was de
gedetailleerdheid. De vergelijking tussen
Het Loo en Versailles gaat ook niet op wan
neer men de figuren van koning-stadhouder
Willem III en Lodewijk XIV in aanmerking
neemt. Die hadden een volkomen verschil
lende visie. Willem III manifesteerde zich
niet als de machtige vorst; Willem III ken
merkte zich veeleer door een eigen esthe
tisch inzicht. Het Loo is niet het Versailles
van het noorden, zoals wel wordt betoogd.
Ten opzichte van de tuin liet Willem III zich
kennen als een man met een zeer menselijke
benadering.
In principe ben ik tegen iets terugbrengen in
de oude opzet, tenzij de latere fasen vol
strekt onbelangrijk zijn, en dat is hier niet
het geval. Het wijdse landschapspark bij
voorbeeld hoort tot het beste op dit gebied in
ons land. Van de oude tuin was de aankle
ding essentieel. Die (oude) rijkdom krijg je
nooit terug; hoogstens een sober aftreksel
Is het juist, zo vroegen we prof. Temminck
Groll vervolgens, dat het terugrestaurereri
van de tuin naar de 17e eeuw veel kostbaar
der zal worden dan het conserveren van de
tuin in de huidige toestand?
Prof. Temminck Groll: „Zondermeer. En
ook zal het onderhoud van de formele tuin
104
De aanbouw die volgens het plan-Van As-
beck moet verdwijnen
tf
veel duurder zijn dan dat van de tegenwoor
dige tuin".
Is het met het oog op de waterhuishouding
in het onderhavige gebied eigenlijk wel mo
gelijk de situatie van de 17e eeuw terug te
brengen?
Prof. T.Gr.: „Dat moet nog worden onder
zocht".
Op dit stuk van zaken blijkt vooral lector W.
C. J. Boer een mening te hebben. Hiervoor
verwijzen we naar diens brief aan de minis
ter van CRM, die men eveneens in dit blad
aantreft.
Bomen niet rooien
Er worden bezwaren geopperd tegen het
rooien van enige boomgroepen. We vroe
gen beide docenten, hoe zij daarover den
ken.
Lector Boer: ,Ik heb daar om meer dan één
reden bezwaar tegen. Niet alleen om cul
tuurhistorische redenen, ook om morele en
ecologische redenen. En dat laatste aspect
moet nog worden onderzocht.
Die boomgroepen, die later binnen de om
muring van de geometrische tuin zijn ge
plaatst en a.h.w. uit de bosrand gegroeid,
zijn kenmerkend voor de landschapstijl en
daarom in hun verschijning van grote cul
tuurhistorische betekenis. Vandaag de dag
is er ook een cultuurbesef groeiend, waar
door prachtige oude bomen niet zo maar
omgehakt kunnen worden zonder goede af
weging van wat er voor in de plaats komt.
Amelisweerd moge nu bewaard zijn door
het niet zo maar prijs te geven aan de ver-
keersontwikkeling. Ook bepaalde recrea-
tievormen, die massa's mensen op de been
brengen en parkeervoorzieningen vragen,
kunnen een bedreiging vormen voor een
evenwichtig gegroeid milieu. Ik denk
hierbij aan sportparken en pretparken. En
wordt een herstelde Baroktuin van Het Loo
ook niet zo'n triviale kijktuin, een nieuwe
bezienswaardigheid en trekpleister na alle
Floriades? Die laatste zijn er (gelukkig) tij
delijk, maar aan die Baroktuin zitten we
voorlopig vast en als we er op uitgekeken
zijn, is er een eeuw nodig om er weer een
landschapspark voor in de plaats te krijgen.
De desbetreffende boomgroepen zijn ca.
anderhalve eeuw oud en zijn prachtig ge
groeid. Ze kunnen nog eeuwen mee als er
niet te veel aan het waterregiem wordt ge
knoeid. Die boomgroepen kapt men niet zo
maar om, om er iets gestyleerds voor terug
te brengen. Je krijgt het echte effect van de
17e eeuw toch niet meer terug, hoogstens
een flauw smaakmakend sfeertje als niet
exact de belangwekkende sfeerbepalende
details van loofgangen, fonteinen en beel
den in hun oorspronkelijke vormen kunnen
worden teruggebracht.
Dan is er nog het fysiologisch-ecologische
aspect, dat m.i. onvoldoende onderzocht is
en waar ik in mijn brief aan de minister op
heb gewezen."
De heer Boer vervolgt:,Het hele plan komt
bij mij over als een paskwil, een op de spits
gedreven zaak. Je kunt het gevoel niet on
derdrukken dat hier sprake is van een elitair
hobbyisme".
