tijdens de bouw zeer juist bleek te zijn. Bij
het ontwerp voor de restauratie is er in prin
cipe van uitgegaan dat alle perioden uit de
historie tot hun recht moesten komen.
Nieuwe toevoegingen zijn in enkele geval
len in historiserende vorm gemaakt doch
wel als zodanig herkenbaar gebleven. Ge
bracht respectievelijk vernieuwd. De eike
houten spiltrap is geheel vernieuwd naar
voorbeeld van het gedeelte dat op de eerste
verdieping nog aanwezig was. De spiltrap
op de begane grond is naar ontwerp van de
architect weer aangebracht. De in de 19e
eeuw aangebrachte indeling in een aantal
zien de toekomstige bestemming bleek de
twee verdiepingen tellende achtervleugel te
groot. Geheel overeenkomstig de vondsten
is besloten de in latere tijd vernieuwde ver
dieping te verwijderen en het aldus ver
laagde gebouw van een nieuwe kap te voor
zien.
Silhouet
Hierdoor heeft het hoofdgebouw een duide
lijker silhouet gekregen terwijl toch een ou
dere situatie zichtbaar is gebleven. De ver
laging van de achtergevel heeft als belang
rijke bijkomstigheid dat de tuinen en de ka
mers een betere licht- en zontoetreding kre
gen. Door middel van een sprong in de
gevels van de achtervleugel heeft de archi
tect, de heer C. van Aalst van de Dienst
Gemeentewerken, de sprong in vloerhoogte
ten gevolge van de gehandhaafde kelders
van het oudere achterhuis herkenbaar ge
maakt. De achtergevel van de achtervleugel
is gehandhaafd en voorzien van een nieuwe
topgevel overeenkomstig gevonden detail
lering. De ramen zijn overeenkomstig de
gevonden 18e-eeuwse ramen in de achter-
bouw uitgevoerd.
Aan het voorhuis is relatief weinig veran
derd, hetgeen een van de uitgangspunten
van de restauratie is geweest. De balklagen
zijn grotendeels gehandhaafd, sommige
balkkoppen zijn hersteld met een kunst
harsmortel. De sleutelstukken zijn gehand
haafd. De moerbalk van het oudere huis, die
in de achtermuur van het voorhuis zat, is
t.g.v. ernstige zwamaantasting verwijderd.
De kap heeft zijn oude spanten behouden.
Het dakbeschot en de sporen zijn aange-
kleine kamertjes deed sterk afbreuk aan het
karakter en het gebruik van het gebouwen is
daarom gewijzigd. De voorgevel is in zijn
geheel intact gebleven. Zelfs konden de ra
men en de voordeur na een opknapbeurt
gehandhaafd blijven. Alleen de kroonlijst is
hersteld en de gevel is van een nieuwe
verflaag voorzien. De achtergevel moest in
verband met de verlaging van de achter
vleugel gedeeltelijk ontworpen worden. De
sprong in de gevel laat de plaats van het
oudere huis zien. Het kleine venster voorde
spiltrap is toegevoegd.
Schoonmaak
Helaas is de achtergevel schoongemaakt
door middel van staalstralen. Te vaak nog
worden „vuile" muren bij restauraties
schoon gemaakt. Losgezien van het feit dat
hierdoor de beschermende laag van de steen
wordt verwijderd, kan het schoonmaken een
(te) grote metamorfose van het gebouw ver
oorzaken. Het geheel wordt er te „mooi"
en te „hard" door zeker als er ook nog
opnieuw gevoegd wordt. De beslissing tot
opnieuw voegen wordt helaas nog al te vaak
te snel genomen, misschien om duidelijk te
laten zien „hier is gerestaureerd" in plaats
van uit zuiver technische overwegingen. Bij
het uithakken of slijpen van de oude voegen
brokkelen ook de kanten van de bakstenen
af zodat de nieuwe voeg te dik wordt en
afbreuk doet aan de tekstuur van het oude
metselwerk. Ook de achterzijde van „de
Twaalf Apostelen" heeft enigszins dit beeld
gekregen. Hoe het ook zij, het gerestau
reerde gebouw kan na het aanbrengen van
het nodige sanitair zijn oude functie weer
gaan vervullen.
Immers in 1807 werd het huis betrokken
door twaalf mannen van het Kuystensgast
huis (waardoor het huis in de volksmond de
naam Twaalf Apostelen gekregen heeft);
het gerestaureerde gebouw zal woonruimte
gaan bieden aan 13 fraters.
Tegelijk met de restauratie van het hoofdge
bouw zijn de naastliggende panden opge
knapt. Direct rechts van het hoofdgebouw
stond het koetshuis met koetsiers- of tui
nierswoning voor de achter het huis gelegen
uitgestrekte tuinderij. Een tweetal over-
bouwde poorten gaven toegang tot deze
tuinderij. Bij de restauratie zijn zowel het
koetshuis als het poortgebouw verbouwd tot
twee riante woningen. De gevel met de drie
markante poorten, waarvan de rechter twee
eerst in het eerste kwart van deze eeuw zijn
aangebracht, moest hiervoor worden gere
construeerd. De oudere poort is hierbij ge
handhaafd. Bij de indeling van de woningen
is de oude structuur zo veel mogelijk ge
handhaafd. Ook zijn, waar mogelijk, de nog
goede bouwmaterialen gebruikt. Het 19e-
eeuwse zeer diepe woonhuis rechts naast het
poortgebouw is uit gebruiksoverwegingen
in de diepte gehalveerd en door een aantal
moderne toevoegingen tot een goede wo
ning verbouwd. Tegen de thans nog sterk in
het zicht springende zijgevel komt te zijner
tijd nieuwe bebouwing.
Tot slot werd aan de linkerzijde van het
hoofdgebouw een kleine woning herbouwd
en vanwege het gebruik vergroot. Helaas
moest hiervoor de voorgevel verhoogd
worden en de achtergevel naar achteren
worden verplaatst zodat er van de originele
toestand slechts de voorgevel over is.
De restauratie van „de Twaalf Apostelen"
is de eerste aanzet tot herstel van het gehele
bouwblok St. Jorisstraat-Keizerstraat.
Voor een aantal nog in slechte staat verke
rende huizen zijn reeds plannen in uitvoe
ring; andere, zoals het opvullen van braak
liggende percelen, zullen volgen. Dooreen
ruilverkaveling op kleine schaal kan hier
een goed woonblok ontstaan en is het ver
valproces van dit stadsdeel een halt toege
roepen.
A. van Drunen
1. De Twaalf Apostelen voorde restaura
tie
2. De Twaalf Apostelen na de restauratie
3. Twaalf Apostelen en naast liggende
gebouwen in het begin van de vijftiger
jaren
87
