het bestaan hoogstens had vermoed, en ver
der schouwen, lampnissen, waterputten,
gemakken enz.
Omdat in de achtervleugel omstreeks 1650
de verdiepinghoogten waren gewijzigd,
terwijl alle vondsten juist op de oude ver
diepinghoogten aansloten en er van de tijd
na 1650 in het interieur weinig van belang
was overgebleven, viel al spoedig de beslis
sing, dat de achtervleugel althans inwendig
teruggebracht diende te worden in de staat
van vóór de brand van 1590. Dit is geschied
en het resultaat is een aantal zeer indruk
wekkende zalen met twee schouwen zoals
men die in Nederland nergens meer aantreft
en met „plafonds" die hier bijzonder zeld
zaam zijn.
De zijvleugels en het poortgebouw zijn in
het algemeen hersteld met respectering van
verbouwingen, die in de 17een 18eeeuw tot
stand zijn gebracht. Op de voorburcht is het
I6e-eeuwse poortgebouwtje gerestaureerd,
evenals het daarop aansluitende - in hoofd
zaak 17e-eeuwse - bijgebouw. De aan
bouwsels uit de tijd van de Clarissen zijn
afgebroken en de kort voor 1900 gedempte
gracht is weer helemaal in de oude vorm
uitgegraven, waardoor kasteel en voor
burcht nu weer elk afzonderlijk door water
omringd zijn. Bij dit uitgraven is een
enorme hoeveelheid vondsten gedaan, die
op het kasteel worden geëxposeerd. De bui
tenste toegang wordt gemarkeerd door een
hek uit 1769, afkomstig uit Neerbos bij
Nijmegen. Dit hek is nagenoeg gelijk aan
het hek, dat voor Ammersoyen blijkens
oude foto's in de vorige eeuw nog stond,
maar onderhand verdwenen was.
Geschiedenis
De plaatsnaam Ammerzoden is een verbas
tering van de oude/e naam Ammersoyen,
waarin de uitgang „oyen" zoveel als bui
tendijkse weilanden betekent. Ammer is
wellicht een riviernaam (vergelijk Amer en
Amersfoort doorwaadbare plaats in de
Amer of Eem). Ammersoyen is met het
Muiderslot in ons land het best bewaarde
voorbeeld van het kasteeltype, dat hier kort
voor 1300, waarschijnlijk uit Frankrijk is
geïntroduceerd: een vierkant ommuurd
plein met tegen de achterzijde het voor
naamste woongebouw, haaks daarop twee
zijvleugels en een verbindend poortgebouw
aan de voorzijde en met vier ronde hoekto
rens. Het is het ideale kasteeltype van de
latere middeleeuwen, dat toch in Nederland
zeldzaam is, omdat de meeste kastelen,
dikwijls uit één enkele.toren ontstaan, een
geleidelijke groei en dientengevolge een on
regelmatige aanleg vertonen. Ammersoyen
is een zeldzaam voorbeeld van een volgens
één plan gebouwd kasteel. Er zijn aanwij
zingen, dat het kasteel kort vóór 1384 is
48 gesticht door Amd van Hoemen. Er komen
al sedert 1250 heren van Ammersoyen voor,
maar waar die hebben gewoond is onzeker.
Kort na 1387 kwam het kasteel aan de Gel
derse hertog Willem I en vervolgens aan
Reinald IV. In 1424 werd het gekocht door
het geslacht Van Broekhuysen waarna het in
1496 vererfde op een tak van het bekende
geslacht Van Arkel.
In 1513 werd het kasteel belegerd door troe
pen van landvoogdes Margaretha van Sa-
voye in de strijd tussen de Habsburgers en
hertog Karei van Gelre. Waarschijnlijk is er
toen schade aangericht, maar groter was de
schade ten gevolge van een brand in 1590,
waarbij de slotheer Joris van Arkel zo zwaar
werd gewond, dat hij enige dagen later over
leed.
de 19e eeuw onder de Belgische baron Ar-
thur de Woëlmont, die in bescheiden mate
enige romantische veranderingen aan
bracht. Na verkoop in 1874 werd Ammer
soyen Clarissenklooster. Deze nieuwe be
stemming liet het kasteel vrijwel onaange
tast. Alleen dempte men kort voor 1900 de
grachten en bouwde men tegen de westzijde
een grote kapel, later uitgebreid met een
rectoraat, die beide in 1974 zijn afgebroken.
Tijdens de kloosterperiode was het kasteel
voor iedere belangstellende hermetisch ge
sloten. Maar in 1945, toen het dorp door
beschietingen van de overzijde van de Maas
af vrijwel te gronde ging, kreeg de bevol
king in het kasteel een veilig onderdak. De
meters dikke muren bleken bestand tegen
Over deze brand is de legende ontstaanvan
een dochter van Joris van Arkel, die verliefd
was geraakt op een jongeman, die men als
schoonzoon niet acceptabel vond. De op
lossing van die dagen was: de dochter in het
klooster en de avond tevoren een feest als
afscheid van het wereldlijke leven. Tijdens
dit feest brak de brand uit, natuurlijk aange
stoken door de gemankeerde schoonzoon,
die men met de dochter te paard heeft zien
vluchten. Nadien heeft niemand ooit meer
iets van het paar vernomen. Algeheel her
stel van het kasteel had eerst omstreeks
1650 plaats. Nadien is er weinig meer aan
het kasteel veranderd. Dat was ook het ge
volg van het feit, dat Ammersoyen in 1692,
toen de laatste Arkel overleed, in Zuidne
derlandse handen vererfde. De nieuwe ei
genaren verbleven niet meer permanent op
het kasteel, dat daardoor in hoofdzaak aan
het beheer van een rentmeester werd over
gelaten. Zo ontsnapte het aan de 18e-
eeuwse modemiseringsdrang.
Een korte opbloei was er in het midden van
\,,Kemenade"zijzaal van de ridderzaal
modem granaatvuur. Vanzelfsprekend was
de schade wel aanzienlijk en de Clarissen
trokken na de bevrijding naar elders. Een
deel van het kasteel diende tijdelijk als ge
meentehuis, de kapel als r.k.-kerk. Later
was er enige tijd een wasmachinefabriek in
Ammersoyen gevestigd.
Gemeentehuis
Toen de stichting het kasteel in 1957 aan
kocht, geschiedde dit met de gedachte, dat
het eenmaal, althans gedeeltelijk, gemeen
tehuis van Ammerzoden zou worden. En zo
is dat ook gebeurd. Het gemeentehuis is
ondergebracht in beide zijvleugels en het
poortgebouw, die daartoe door de stichting
aan de gemeente worden verhuurd. In de
ene vleugel bevindt zich het representatieve
gedeelte, zoals raadzaal en trouwkamer, in
de andere zetelt de secretarie. Boven de
