Van armenhuis tot bibliotheek
Het heeft misschien iets met het karakter
van de instelling te maken; in elk geval is het
opvallend, dat er nogal wat bibliotheken
zijn, die in oude, monumentale panden zijn
ondergebracht. Amsterdam kent daar enige
voorbeelden van, in Den Haag is de Kon.
Bibliotheek (nog) in een bijzonder fraai
monument gevestigd, in Lausanne, om eens
een stad in het buitenland te noemen, ken
nen we een bibliotheek in een eeuwenoud
gebouw, en nu mag Den Bosch zich ver
heugen, de openbare bibliotheek onderge
bracht te zien in het ca. zevenhonderd jaar
oude, thans gerestaureerde H. Geesthuis.
De directrice, mej. P. F. M. Sormani meen
de, dat Heemschut wel belangstelling voor
deze restauratie zou hebben en zij zond ons
uitvoerig documentatie-materiaal over de
geschiedenis van het pand en de instelling,
waarover zij de scepter zwaait. Natuurlijk is
die belangstelling er, niet alleen vanwege de
geslaagde restauratie en verbouwing onder
leiding van de architect ir. O. van Roggen.
Eerst iets over de geschiedenis, die zoals
opgemerkt, teruggaat tot omstreeks het be
gin van de 14e eeuw. Aanvankelijk kwamen
de armen naar het portaal onder de toren van
de Sint Janskerk om daar op gezette tijden
brood in ontvangst te nemen; dat gebeurde
van achter een tafel, die de oude christenen
de Tafel van de H. Geest noemden. Later
zou die naam overgaan op de fondsen, die
bestemd waren voor de ondersteuning van
de armen en op de huizen, waarin zij werden
bedeeld of waarin de administratie van de
armenzorg gevestigd was. Dat werd uitein
delijk het H. Geesthuis aan de Hinthamer
straat, waar het ook bekend werd onder de
naam Geefhuis. Wat er van het oorspronke
lijke huis over is, vindt men terug in de
westelijke vleugel, aan de zijde van de
St. Jozefstraat. Dit gedeelte bevat tal van
merkwaardige bouwfragmenten, daterend
uit verschillende bouw- en verbouwingspe
rioden, waaronder met name de 15e-eeuwse
kap vermelding verdient. Men rekent deze
vleugel tot de interessantste middeleeuwse
4 monumenten van Den Bosch. Helaas is niet
bekend hoe het oorspronkelijke gebouw er
aan de zijde van de Hinthamerstraat heeft
uitgezien; er is geen afbeelding of beschrij
ving van bewaard gebleven. In elk geval
werd in 1825 dit deel gesloopt om plaats te
maken voor het tegenwoordige gebouw.
Aan de achtergevel daarvan bevindt zich in
de boog, boven de poort nog de sluitsteen,
die het jaartal van deze verbouwing ver
meldt. Nog herhaalde malen, tot in deze
eeuw tóe is er aan het pand verbouwd met
het doel om meer ruimte te scheppen voor
de verpleging van oude mannen en vrou
wen, een taak, die reeds in de Franse tijd aan
dit tehuis was opgelegd. Dat duurde tot
1970, maar de vleugel in de St. Jozefstraat
werd in 1856 bestemd tot onderdak van
arme mannen en jongens. Die bestemming
hield het tot 1907; in het volgend jaar kwa
men er arme vrouwen en meisjes. De vleu
gel kreeg toen tot naam Sint Annastichting.
Het H. Geesthuis werd overigens ook wel
Huize Leonardus genoemd.
Binnenplaats
In december 1972 kwam het complex in het
bezit van de Stichting Openbare Biblio
theek. In nauw overleg met de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg is het restauratie-
en uitbreidingsplan opgezet. Er diende zich
daarbij wel een principieel probleem aan,
nl. welk standpunt moest worden ingeno-
