80
zwaaikom, nu met als afsluiting een
pleintje dat ir. Den Boer destijds nog
gereconstrueerd heeft. Het centrum zelf
beschrijft hij als een langpootspin in z'n
web. Naar het zuiden toe waaieren de
draden van dat web uit naar het Asser
bos. Het ligt er ideaal. Vanuit welk stads
hart stap je zo gemakkelijk over in het
groen als in Assen? Dan, naar het noor
den toe, is er de begrenzing door het
Kanaal, ofwel het Noord-Willemskanaal.
Met de Vaart het enige water van de
Drentse hoofdstad.
Het onstaan
Zo is dat historisch allemaal gegroeid. En
die historie grijpt ver terug. Op het jaar
1227, toen de Drenten samen met de
Groninger Gekingen hun heer, de bis
schop van Utrecht, ten onder deden
gaan. Dat gebeurde in de slag bij Ane, in
de buurt van Coevorden. De straf bleef
echter niet uit. Een jaar later al had de
opvolger van de gesneuvelde bisschop
zijn onderdanen weer in bedwang en
legde hun als boete het stichten van een
klooster op. Na wat zoeken viel de keus
hiervoor op een terrein in de marke van
Witten waar drie stroompjes, omringd
door akker- en groenlanden, bij elkaar
kwamen. Daar verrees omstreeks 1257
een klooster voor Cisterciënser zusters.
Het klooster Maria in Campis.
Daarmee was de basis gelegd van wat nu
Assen is. Dit, door toedoen van de refor
matie, want die leidde tot opheffing van
het klooster. Het ging over in handen van
het landschap Drenthe en werd de zetel
van het provinciaal bestuur. Van daaruit
groeide Assen, zij het in een zeer lang
zaam tempo. Het gereedkomen in 1780
van de Drentse Hoofdvaart die, via Mep-
pel, Assen over water met Amsterdam
verbond, vermocht niet het groeitempo
te verhogen. Daar wilde koning Lodewijk
Napoleon dan wel iets aan doen.
Hij schonk in 1809 Assen stadsrechten
en was zó weg van het plaatsje in de
Drentse dreven, dat hij het plan opvatte
er zijn zomerresidentie van te maken.
De koning gaf de vermaarde architect
Giudici, aldus meldden de stukken,
opdracht een uitbreidingsplan voor
Assen te ontwerpen. Voor zesduizend
inwoners.
Giudici kwam met een streng rechthoe-
kig systeem, met een groot centraal plein
waaraan de belangrijkste gebouwen
waren gesitueerd. Het koninklijke zomer
paleis was gedacht aan die karakteris
tieke Drentse Hoofdvaart. Maar zover is
het allemaal nooit gekomen. Lodewijk
Napoleon was al gauw van het toneel ver
dwenen, en daarmee ging ook Giudici's
plan in rook op. Dat plan paste welis
waar niet in de Drentse sfeer van die tijd,
maar het had toch wel allure. Zeker is
dat, als het zou zijn uitgevoerd, de kaar
ten in Assen vandaag heel anders zouden
liggen.
Geen kijk
Maar Assen vond zelf zijn weg, tot wat
het nu is. En daar is in ieder geval ir. Den
Boer niet erg enthousiast over. ,,lk erger
mij elke dag opnieuw," zo zegt hij. „De
gemeente heeft absoluut geen kijk open
begrip voor het waardevolle dat je hier
aantreft. Zij ziet gewoon niet wat je
daarmee kunt doen, als je het architecto
nisch goed aanpakt. Er zit dan ook totaal
geen lijn in. Het hangt allemaal als los
zand aan elkaar." Er is voor het centrum
een bestemmingsplan, het Komplan
Noord. Het dateert uit het begin van de
zestiger jaren en stoelt nog op de filoso
fie dat Assen vooral groot moet worden.
Een stad van honderdduizend inwoners
en een krachtig, voor de auto toeganke
lijk koopcentrum.
Die filosofie is ai lang achterhaald. Niet
alleen in haar uitgangspunten, maar ook
door de feitelijke ontwikkeling. Assen is,
na alle gestoei, nog niet verder dan
44.000 inwoners. Daar komen nog wel
zo'n 10.000 bij, maar dan nóg blijft
Assen een kleine stad. Toch blijft de ge
meente vasthouden aan een verouderde
visie. Met alle gevolgen vandien. Van het
oude centrum is al vrijwel niets meer
heel. Er is en wordt niet naar gekeken
wat er bewaard zou kunnen blijven, er
wordt alleen maar gesloopt. Kaalslag op
grote schaal. Honderden huizen zijn al
tegen de vlakte gegaan, en nog gaat het
in volle hevigheid door.
Smeltkroes
De oud-directeur van de PPD ziet het
met lede ogen aan en stelt vast: „Vroeger
kon je in het centrum winkelen, maar
ook wonen. Die woonfunctie heeft
Assen voor het gemak maar vergeten."
Daarvoor kwamen in de plaats een
Hema, een Vendet en een Miro. C A
komt. De autochtone middenstand doet
inmiddels van harte mee, getuige de niet
aflatende drift tot nieuw- en verbouw.
Vraag echter niet hóé. Een wandeling
door het centrum met ir. Den Boer
