Toelichting architect
Toelichting Bureau Monumentenzorg
Amsterdam
toppen van afgebroken huizen, aanwezig op het erf
van Stadsmonumentenzorg;
Tertio: van uit die hals een dakconstructie projecteren,
overlangs, die even verder de ontworpen lange over-
dwarse dakkap ontmoet, waardoor bovendien zolder
ruimte wordt gewonnen.
Eerst dan hebben ook de stoepen van de huizen 626 en
628 recht van spreken en zeggingskracht.
De schoonheid van de stad Amsterdam is niet gebaat
met slappe verschijningen op cruciale en monumentale
punten der stad. Want dat is dit punt Vijzelgracht-
Prinsengracht: zeer in het ooglopend, en de laatste
„oude-stadsverschijning", de afsluiting van de wereld
vermaarde en unieke grachtengordel gaande in de
richting Zuid.
drs. P. M. Fischer
Laat ik vooropstellen, dat we zijn uitgegaan van een
reconstructie aan de hand van de gegevens in z'n
laatste verschijningsvorm.
Dit is volgens mij van groter belang dan dat we ons
afvragen of het wel de allermooiste hoekoplossing is.
Ik ben van mening, dat deze hoekoplossing een organ
ische architectuur vertoont.
Wij zijn in Amsterdam in het algemeen gebonden aan
het langshuistype, dat van schaal en afmeting gewoon
lijk voorkomt; kenmerkend is de sobere en eenvoudige
uitvoering. De zijgevel van het hoekhuis wordt in
principe op dezelfde manier uitgevoerd als de blinde
bouwmuur van het huis in een rij.
Het knappe echter van deze hoekoplossing ligt in het
feit, dat de langslijn van het hoekhuis over gaat in een
dwarskap van de beide huizen aan de Prinsengracht.
(Het hoekhuis met een apart achterhuis weliswaar in
de architectuur opgenomen is in Amsterdam een be
kende verschijning.)
Deze dwarskappen worden voorzichtig omgewerkt in
een huis dat groeit naar repeterende topgevels d.m.v.
de grote symmetrisch geplaatste dakkapellen, welke
als ondergeschikte top dienst doen. Typisch is hier ook
het minimaal verschuiven van de grote doorlopende
gootlijst, welke in profiel iets verschilt en toch voor
ieder huis een duidelijk afzonderlijke goot wil zijn.
De onderlinge differentiatie van de afzonderlijke per
celen (zie kozijnhoogten) wordt in zijn geheel weer
opgenomen onder de prachtig doorlopende kap, welke
juist een enorme kracht geeft aan de beëindiging van
de Prinsengrachtwand.
Laten de mensen die op één of andere manier gegrepen
zijn door de schoonheid van de Amsterdamse architec
tuur zich hoeden voor namaak en zogenaamd beter-
doen, want juist de kracht van deze architectuur ligt
in het feit dat de functionnaliteit als nummer één ge
zien werd. Ook het inleven, het veranderen in de jaren
geeft deze huizen die fantastische verschijningsvorm.
De ramen van de drie afzonderlijke verdiepingen van
het hoekhuis zijn ieder uit een andere periode.
Dit terugbrengen van een dergelijk stadsbeeld is uit
sluitend een dienstbare taak van architekt en opdracht
gever.
De kracht van het gebouw zelf zal de rest doen.
Bij het maken van het plan is uitgegaan van de his
torische toestand van het pand voor zover deze te
bewijzen viel, door middel van afbeeldingen. Deze
afbeeldingen waren zodanig, dat reconstructie van
het hoekhuis-, zoals zich dit in de XlXe eeuw ver
toonde, mogelijk bleek.
De beide panden aan de Herengracht werden door
het Bureau Monumentenzorg in de vijftiger jaren op
gemeten, op het moment dat het noodzakelijk was
geworden stutten aan te brengen. Deze opmeting is
de basis geweest voor het restauratieplan van dit ge
deelte.
Er zijn geen onderdelen door de architect verworpen,
die een wezelijke verandering inhouden van de archi
tectuur. Hiermee staat uiteraard niet vast dat het nu
goed is, c.q. mooi zal worden.
Fouten in de verhoudingen, die zich wellicht in de
vroegere huizen manifesteerden, worden echter niet
zozeer „uit het niet" tevoorschijn gehaald, doch staan
reeds duidelijk zichtbaar op foto's en opmetingen. Het
verbouwen van huizen in de „bestaande" vorm geeft
in ieder geval door de samenhang van het geheel met
de bestaande huizen in de omgeving een ondersteuning
aan het werk van grote architecten uit het verleden,
zonder dat iemand zichzelf behoeft te verheffen tot
Daantje Marot, iets wat niet gemakkelijk zou kunnen.
De bouwwijze zoals het plan aangeeft is vergelijkbaar
met soortgelijke hoekoplossingen uit het verleden in
dezelfde buurt.
De Keizersgracht (660-662) hoek Vijzelstraat (81 1
alsmede de Vijzelstraat hoek Kerkstraat2), die bij de
verbreding van de Vijzelstraat in 1917 aan het verkeer
ten offer vielen, waren voorbeelden van hoekhuizen,
waarachter een of twee huizen onder dezelfde kap
werden bijgetrokken. Het is dus wel een karakteristieke
eigenaardigheid maar dan van de buurt zelve. Ove
rigens is het bouwen van huizen onder één kap in de
tweede helft van de XVIIe eeuw reeds een veel voor
komend verschijnsel, zoals de zes aaneensluitende
huizen St. Michael met de draak- Herengracht 571-
581. Ook op de hoek van de Amstel en de Nieuwe
Kerkstraat werd een reeks huizen gebouwd, eveneens
door verschillende eigenaren, die de koppen en kappen
6
