De Vereniging tot behoud
van Natuurmonumenten
Het voormalige raadhuisje van Schoortuit; 1601. Bestemd voor
afbraakgeschonken aan „Hendrick de Keyser", en gered door
verplaatsing.
Hoe waardevol de aldus door de vereniging gevormde
keurcollectie oude huizen is, blijkt uit de omstandig
heid dat de directeur van de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg Ir. R. Meischke, een standaardwerk
heeft kunnen schrijven „Het Nederlandse woonhuis
van 13001800", geheel aan de hand van de be
zittingen van „Hendrick de Keyser".
Dit als jubileum-uitgave opgezette boek zal binnen
kort verschijnen.
Tussen de verschillende organisaties op dit gebied
neemt de vereniging, die thans 2000 leden telt,
een bijzondere plaats in. Het gaat haar niet om de
hoeveelheid huizen, maar om de kwaliteit, niet om
de bestemming, maar om de bijzondere vorm.
In dit opzicht staat „Hendrick de Keyser", overeen
komstig de bedoelingen die in 1918 voor de oprichters
golden, nog het dichtst bij de denk- en werkwijze van
de museumwereld in het streven naar zorgvulige
kunsthistorische behandeling.
Ook de financiering geschiedt voorzichtig, er rusten
geen hypotheken op het bezit, van de obligaties die
een bescheiden rente opleveren, wordt jaarlijks een
deel uitgeloot.
Hier staat tegenover aar onder het bezit van de vereni
ging veel panden voorkomen die door hun indeling
en inhoud weinig opleveren.
De vereniging „Hendrick de Keyser" is dus geen
exploitatie-maatschappij maar de meest gekwalifi
ceerde behoeder van zeer waardevolle gebouwen.
In tegenstelling tot verschillende andere landen in
Europa waar de bescherming van natuur- en van
stadsschoon door één organisatie wordt nagestreefd,
zijn in Nederland beide activiteiten al vroeg hun eigen
weg gegaan. Aan een goede samenwerking, met name
tussen Heemschut en de Contact-Commissie voor- Na
tuur- en Landschapsbescherming, heeft het overigens
nooit ontbroken. In ons land is „Natuurmonumenten"
een begrip geworden, evenals „Hendrick de Keyser".
Beide verenigingen zijn ontstaan uit de praktische
overweging dat een bedreigd gebied of gebouw alleen
afdoende beschermd kan worden indien de eigendom
berust bij een instelling die direct gericht is op de
beoogde bescherming.
De Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten
werd opgericht in 1906, met het directe doel om het
Naardermeer te redden. Er bestond namelijk een
Amsterdams plan om dit unieke vogelgebied te be
stemmen voor stortplaats van vuil en afval. „Een
waardeloze plas", zo werd het Naardermeer in de
gemeentelijke voordracht genoemd. De koopsom be
droeg 150.000, die door de jonge vereniging werd
bijeengebracht door een obligatielening waarvan de
rente uit de opbrengst van het land kon worden be
taald. Het is een merkwaardige prestatie geweest in
korte tijd dit grote bedrag te verzamelen en het be
wijst dat de natuurbeschermingsgedachte toen al wijd
53
