Boekbespreking
NIEUWE LEDEN
Afbraak of Restauratie, door Dr. C. A. van Swigchem, Fibula
reeks, uitgave van C. A. J. van Dishoeck te Bussum, prijs
5,90.
Voor de trouwe lezers van ons blad zal het antwoord op de
in de titel van dit boekje gesuggereerde keuze nauwelijks
voor twijfel vatbaar zijn: géén afbraak en wèl restauratie.
Toch dienen wij ons voortdurend rekenschap te geven van
het feit dat deze gezindheid ten opzichte van de oude bouw
kunst allerminst een vanzelfsprekende zaak is. Het willen
behouden wat het motief tot restauratie vormt is nu
eenmaal in strijd met de door de ganse macht van de publi
citeit warmgehouden mening dat het nieuwste altijd het
beste is omdat het „vooruitgang" betekent, met het gevolg
dat „behouden" een begrip is geworden dat onwillekeurig
een emotionele weerstand wekt. Doch ook aan de andere
zijde, bij de historisch georiënteerd en, stelt men zich al te
vaak tevreden met een zo grondig mogelijke documentatie
voor opmetingen en foto's, om dan verder met een elegische
verzuchting over de boze sloopzuchtigen de strijd maar te
staken. Het is de eerste en niet de minste verdienste van
Dr. van Swigchem's boek dat het begint met een analyse
van wat het begrip monumentenzorg inhoudt, waar het van
daan komt en wat hei: juist in onze tijd betekent, gezien
tegen de achtergrond van de radicale veranderingen in de
samenleving en met name in de architectuur. Over het ont
staan van de monumentenzorg in Nederland is één feit
algemeen bekend: het Gids-artikel „Holland op zijn smalst"
waarmee Jhr. Mr. Victor de Stuers in 1873 de slaperige gees
ten wakker schudde. Dr. van Swigchem plaatst de figuur en
de zegenrijke activiteit van de Stuers in hun historisch ver
band door niet alleen te wijzen op de schrikbarende ver
nieling van kunstschatten en stadsschoon die toen gaande
was, maar ook op de verschillende mislukte pogingen om
meer begrip en bescherming tot stand te brengen, die aan
de Stuers voorafgingen. De lezer krijgt een beknopt, helder en
instructief beeld van de wijze waarop de aandacht voor oude
bouwkunst ontwaakte is Nederland trager en moeizamer
dan in de andere Westeuropese landen en zich allengs
kristalliseerde tot een beleidsprogramma. Daarvoor is de in
1899 opgerichte Koninklijke Nederlandsche Oudheidkundige
Bond van onschatbare betekenis geweest. De inventarisatie
van het monumentenbezit, de opbouw van een wetenschap
pelijke documentatie, de studie en de beschrijving van de
monumenten en vooral het scheppen van een wettelijke
bescherming zijn programmapunten van de K.N.O.B. ge
weest die geleidelijk, en soms pas na lange strijd zijn ver.
werkelijkt. Wat de wettelijke bescherming betreft heeft het
ruim 60 jaar geduurd! De schrijver wijst er terecht op dat
de realisering van het programma van de K.N.O.B. op één
punt nog een ernstig hiaat vertoont: nog steeds kent ons
land geen instituut dat, analoog aan de werkzaamheid van
het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie ten be
hoeve van de schilderkunst, de architectonische gegevens ver
zamelt en groepeert, en dit niet alleen wat de afbeeldingen en
de oude constructietechniek en -materialen betreft, maar ook
ten aanzien van de archieven van belangrijke architecten
uit het recente verleden en uit onze tijd.
In afzonderlijke hoofdstukken werkt Dr. van Swigchem ver
volgens de monumentenbeschrijving, de vraagstukken die bij
restauratie aan de orde komen en de verschillende opvattin,
gen, of restauratie„stijlen" die achtereenvolgens als de enig-
juiste golden, en de beginselen en hun toepassing van de
monumentenwet, nader uit. Het slothoofdstuk, over het mo
nument in zijn omgeving, kennen wij al: het verscheen als
afzonderlijk artikel in het oktobernummer 1965 van ons tijd
schrift. Wie deze beschouwing gelezen heeft, behoeft geen
aanbeveling meer om te weten dat dit Fibula-deeltje in de
bibliotheek voor ieder Heemschut-lid thuis hoort. Wat hem
Als buitengewoon lid traden toe:
tussen haakjes de naam van de voorsteller)-
Dr. H. Adriaans, Amsterdam; Mr. F. C. Beunke,
Eindhoven; Mevr. H. Bernards-Bouman, Amster
dam; H. C. P. Bloembergen, Gorinchem; Mej. J.
H. A. Bouwman, Amsterdam; S. J. Bijl, Nijmegen;
Mr. P. K. M. Cremers, Heemstede (Mr. H. F. Blais-
se)H. Drost, Rhenen; A. C. Erens, Geleen; N. J.
Groot, Ing., Hoorn; J. L. van Hasselt, Groningen
(B. v. d. Veen); H. H. Heldring, Den Haag (Mr.
T. Landheer); J. Holtus, Helmond (mej. B. Lee-
wens)J. S. B. J. In 't Velt, 's-Gravenhage; A. O.
Jellema, Nunspeet (mej. B. Leewens)J. Jongsma,
Amsterdam (J. A. de Zwaan)Prof. Dr. A. Kemp,
Utrecht; J. H. Knaap, Amsterdam (Mr. J. H. v.
d. Hoek Ostende)H. A. Kramer, Ermelo (P. Knut
tel)Drs. G. R. Kruissink, Enkhuizen (Ton Koot);
Mevr. S. A. van der Laan-Koppius, Groningen (B.
v. d. Veen)W. van Lakwijk, Amsterdam (mej. Dra.
R. Koperberg)Ir. J. L. Lans, Zeist; Mej. M. A. B.
Lindeman, Leersum (J. M. v. d. Valk)E. Masten
broek, Geleen; Mevr. A. H. Momma Dronsberg-v.
d. Linden (Mevr. M. E. E. v. d. Does de Willebois-
Ingen Housz; Openbare Leeszaal en Bibliotheek,
Gorredijk; Drs. K. Peletier, Winschoten (B. v. d.
Veen); Mevr. F. D. A. Porte-Wit, Edam; Mevr. S.
A. de Ranitz-Feith, Assen; J. W. Rethmeier, Lei
den; H. Romers, Maarn; W. C. R. de Roo, Velp
(L. F. Scheurleer)Mevr. H. L. Rottier-Velds, Bilt-
hoven; K. Rijpma, Schiedam; C. J. Baron Sandberg,
Epe; R. A. van Sandick, Buren Gld.; Mr. J. v. d.
Scheer, Amstelveen; A. Th. S. Schiebergen, Arn
hem; A. G. V. van der Schooren, Arnhem; L. L.
Schwarzschild, Amsterdam; Mr. H. Siertsema, Haar
lem; P. H. Simon Thomas, Arnhem; T. Somogyi,
Amsterdam (Mevr. M. E. C. de Jong-Kolff van
Oosterwijk)H. F. A. Sprangers, Breda; W. C. Tack,
Amsterdam (L. F. Scheurleer)W. Thoomes, Hou
ten; J. J. Verboog, 's-Gravenhage; W. de Vlaming;
Laren (J. A. J. de Jonge)Mevr. I. Voskuil, Zwee-
loo (mevr. G. H. W. Asselbergs-Wagenaar); Drs. H.
Wesselink, Amstelveen (A. Collaard)
Als gewoon lid traden toe:
R.K. Kerkbestuur St. Jan, Ewijk; Vereniging voor
Dorpskarakter en Natuurschoon „Leersum", Leer
sum.
Als Donateur trad toe:
Mr. J. J. Schrieke, Ede.
dan nog een aangename verrassing zal bereiden is de fraaie
verzorging met 37 foto's en 46 instructieve lijncliché's naar
tekeningen van gebouwen en architectonische details. Een
aantal registers completeren het boek, dat voor de bescheiden
prijs van 5,90 een zeer rijke inhoud heeft.
96
