verstreken tijd is bereikt. In die jaren is de her
bouw van een 14 tal panden ter hand genomen.
De reconstructie van 7 woningen is thans voltooid
en deze huizen zijn inmiddels door de nieuwe
bewoners betrokken. De Zaanse Schans wordt im
mers een normale woonbuurt en geen leeg open
luchtmuseum.
Het is verheugend te kunnen constateren dat de
restauratie de door de initiatiefnemers gekoesterde
verwachtingen in velerlei opzichten heeft overtrof
fen. Meerdere panden verkeerden voor de over
plaatsing in een deplorabele toestand. Slechts de
ingewijden konden vaak aan ondergeschikte on
derdelen, als bijvoorbeeld de dakbedekking, of de
vorm van de schoorstenen, het belang van een be
paald huis vermoeden. Een nader onderzoek bracht
dan vaak zeer verrassende gegevens aan het licht.
Ondanks het feit dat deze panden veelvuldig wa
ren verbouwd en soms ernstig waren verminkt,
bleken zeer vele constructieve details van de oor
spronkelijke bouw nog achterhaalbaar te zijn. Hout
bouw is immers typische skeletbouw, waarbij de
wanden slechts een afdichtende functie vervullen.
Mochten in de loop der tijden veranderingen in de
gevel zijn aangebracht; mocht bijvoorbeeld de raam-
indeling volkomen zijn gewijzigd, dan bleken, an
ders dan bij die stenen huizen waarbij de muur een
dragende functie heeft, de gegevens van de oude
gevelindeling nog terug te vinden te zijn in het
stijl- en regelwerk; in het „skelet" van het oude
pand. Een mooi voorbeeld van een meer dan 95%
authentiek verantwoorde reconstructie vormt het
17e eeuwse zg. Jagershuis, thans staande aan het
Zeilenmakerspad in de Zaanse Schans. Toen dit
pand, vroeger staande aan het Jagerspacl te Zaan
dam werd onderzocht, verkeerde het in een geha
vende en zeer verwaarloosde staat. Bij het speur
werk kwamen er allerlei zeer interessante construc
tieve details aan het licht. De plaatsing en de
vorm der kruiskozijnen kon worden hervonden
evenals de oorspronkelijke gegevens van de spiltrap.
Een zeer verrassende vondst werd gedaan toen bij
verwijdering van vloerdelen daaronder een stenen
vloer van plavuizen werd aangetroffen. Hierover
was in later tijd een houten vloer gelegd. Behalve
de oude indeling werden binnenshuis ook delen
en talrijke details gevonden van de oude betim
mering met eiken zg. „wagenschot". Ook werden
vele gegevens van de oorspronkelijke beschildering
ontdekt. Met grote toewijding en veel liefde werd
dit waardevolle pand in de oorspronkelijke toe
stand teruggebracht onder leiding van architect G.
M. G. Bakker. Dit prachtig voorbeeld van 17e
eeuwse Zaanse houtbouw is een waar juweel in
de Zaanse Schans geworden. Ook de andere huizen
die door de architecten C. de Jong en J. Schipper
jr. zijn gerestaureerd bieden een fraai overzicht
van de ontwikkeling die deze typische landelijke
architectuur in de 17e en 18e eeuw heeft door-
Het zou te ver voeren om ieder pand afzonderlijk te
bespreken. Het zij voldoende de aandacht te vesti
gen op het voor de Zaanstreek vrij zeldzame twee-
verdiepingshuis dat vroeger heeft gestaan in de
Noorderkerkstraat te Zaandam. Dit oorspronkelijk
17e eeuwse huis heeft in de tweede helft van de
18e eeüw een volkomen nieuwe voorgevel gekre
gen. Omdat door deze verbouwing de details van
de oorspronkelijke gevel grotendeels verloren zijn
gegaan en foto's voorhanden waren waarop, behalve
de top, alle gegevens van de 18e eeuwse gevel kon
den worden teruggevonden, is hier de voorgevel door
architect de Jong teruggebracht in de latere ver
schijningsvorm. Voor de top werden details ge
bruikt van een gewaard gebleven 18e eeuwse ge
velbekroning. De achtergevel daarentegen kon wor
den hersteld in de hervonden 17e eeuwse bouw
trant. Ook binnenshuis werden enkele kamers, vol
gens de gevonden gegevens, in 17e-; andere in 18e
eeuwse stijl gerestaureerd.
Uit één en ander zal blijken dat het bij de bouw
van de Zaanse Schans niet gaat om herbouw van
de typische Zaanse houten geveltjes, maar om vol
ledige reconstructie van zowel in- als exterieur van
waardevolle huizen, karakteristiek voor de Zaanse
architectuur. Speciaal de in de oorspronkelijke
kleuren geschilderde interieurs verdienen de aan
dacht. Zowel de kleuren zelf als de schakeringen
wijken sterk af van het huidige palet.
De paltrok-houluuigrnolen De Poelen
burg met o{) de achtergrond de meel-
molen De Dood.
