gang en er is een algemene opleving in de restauratie-
bedrijvigheid waardoor veel wat reeds verloren scheen,
wordt behouden. Als een opwekkend voorbeeld zij
nog eens met ere de Zaanse Schans genoemd, waar
gemeenten, provincie en het rijk een ruime wijkplaats
hebben gesticht om de beroemde Zaanse huizen en
molens, die de ontwikkelende industrie belemmeren,
een plaats te bieden. De Stichting „Zaans Schoon"
heeft zich in de Zaanstreek zeer verdienstelijk gemaakt.
Moge men binnenkort ook weer van een „Schone
Zaan" kunnen spreken. De Zaan lijdt aan een der
ernstigste watervervuilingen, die onze mooie binnen
wateren kennen. Terloops zij verwezen naar het ver
slag van de secretaris, dat melding maakt van onze
aandacht ook op dit punt van samenwerking met
andere organisaties. Intussen, wat de Zaanse Schans
betreft, een groeiend getal van gegadigden voor de
bewoning dezer fraaie panden meldt zich. Een levend
erfdeel wordt herschapen, waarvoor zij die na ons
komen slechts woorden van lof en dank zullen hebben.
Met ere moge ook het Gelderse stadje Bronkhorst
worden genoemd. De Stichting Diogenes te Amster
dam brachten wij reeds eerder hulde voor haar
baanbrekende aanpak van het Heemschutwerk, een
aanpak die steeds weer elders in den lande navolging
moge vinden.
De onvolprezen dienst van de Monumentenzorg, met
wie wij een nauw contact onderhouden is actief. Maar
niet overal in den lande is deze hoopvolle geest vaardig.
Er zijn gevallen waarin getracht wordt snel nog de
registratie vóór te zijn en tot slopen over te gaan of
waardevolle panden te verwaarlozen en in zodanige
staat van verval te doen geraken, dat herstel niet meer
mogelijk is. Ja, het is meer dan eens voorgekomen,
dat vergeten werd, dat bepaalde bouwwerken op de
monumentenlijst stonden, zodat onwettig tot sloping
opdracht is gegeven, waarbij het soms moeilijk is aan
de goede trouw te geloven. Elders wordt gepoogd met
spoed uitbreidingsplannen door te drijven om te
voorkomen, dat de z.g. „heemschutters" er de lucht
van krijgen.
„Meer dan ooit!" zij ons wachtwoord. Meer dan ooit
dienen wij waakzaam te blijven tegen onnodige ver
nielingen van waardevol bezit der gemeenschap. Te
midden van betonnen gebouwen en huizenrijen en
brede wegen alleen kan de mens niet leven. Een ge
voelig potlood en een buigzame lineaal door een zorg
vuldige hand geleid, kan evenwicht en rust scheppen
waar anders slechts een rechtlijnige, steriele kilte
dreigt.
Meer dan ooit is Heemschut nodig, meer dan ooit
dient Heemschut op de bres te staan. In deze tijden
moet onze waakzaamheid worden gescherpt en meer
dan ooit rekenen wij op onze provinciale commissies
om eigener beweging of opmerkzaam gemaakt door
anderen, ons in te lichten en ons voor te lichten bij
dreigende onoordeelkundige en onnodige aanvallen op
schoonheid in stad en land. Voortdurend zijn wij
werkzaam onze gelederen te versterken en meer dan
ooit behoeven wij ter krachtige volvoering van onze
opgave de steun van een groeiend aantal leden. Wij
wekken ieder op vrienden en kennissen aan te sporen
ons werk moreel en financieel te steunen. Versterking
van ons bureau bleek nodig en is tot stand gebracht.
Waar mogelijk en nodig onderzoekt een deskundige
bedreigde punten en voert besprekingen met belang
hebbenden en overheid. Het is verheugend vast te
stellen dat daarbij aanvankelijke miskenning of aarze
ling wordt overwonnen en meer en meer ons advies
gevraagd alvorens definitieve voorstellen te doen of
besluiten te nemen.
Elke gemeente telt inwoners wie het schone in hun
omgeving ter harte gaat en die bereid zijn op te komen
voor het behoud ervan. Meer dan ooit is het wenselijk
dat in steden en dorpen burgers zich verenigen tot en
ter behartiging van het bewaren van het levend erf
deel in de plaats van hun inwoning. Zulk een commis
sie kan uitermate nuttig werk doen door de aandacht
te vragen van het gemeentebestuur en van de pers voor
de belangen welke op spel staan. Niet altijd staan de
autoriteiten open voor de inzichten, die afwijken van
binnenkamers gemaakte plannen, maar dit behoeft hen
niet af te schrikken. Profeten zijn, volgens een oud ge
zegde, in hun eigen land niet altijd geëerd. Gaarne
overwegen wij, in overleg met onze provinciale com
missies, welke stappen zo nodig onzerzijds nog kunnen
worden gedaan. Overigens, niet altijd komt het initia
tief uit de burgerij zelf en is het de hogere overheid die,
op voorstel van de dienst der Monumentenzorg, in
grijpt, reddend tot behoud van wat in de betrokken
gemeente zelf niet als van betekenis was onderkend.
Gelukkig de gemeente waar de overheid zich bewust
is van de culturele waarde van het verleden en er zich
voor inzet deze te beschermen. Zijn begrip vindt zijn
beloning ook in het toenemend toerisme en in de aan
trekkingskracht, welke voor nieuwe inwoners blijkt
uit te gaan naar huizen, die de bekoring hebben van
een zuivere architectuur en meestal meer ruimte bie
den dan in de stedelijke flatgebouwen mogelijk is. Het
„forensen" blijkt tegenwoordig praktisch geen pro
bleem meer op te leveren. Groot is ook de voldoening,
wanneer men met vindingrijkheid er in is geslaagd een
uit vroegere eeuw daterend gebouw nieuw leven te
schenken door er een bestemming aan te geven, die
past in de moderne tijd, zoals wijkhuizen, waarin
plaatselijke verenigingen bijeenkomen, jeugherbergen
of als een dienstgebouw voor het gemeentelijk beheer,
of door het geheel of gedeeltelijk te bestemmen als
oudheidkamer. In iedere gemeente, groot of klein,
behoort zo niet in het gemeentehuis, dan elders een
ruimte te zijn, waarin voorwerpen van oudheid of
kunst en bodemvondsten kunnen worden bewaard.
Voor de opvoeding van de jeugd, het onderwijs, zijn
zij van grote waarde. Vroegtijdig wordt de jeugd aldus
bewust gemaakt voor de betekenis van het verleden
voor het heden. De onderwijzers zullen hier dankbaar
gebruik van maken. Teveel is reeds bij gebrek daaraan
verloren gegaan.
Een enkel woord over de welstandscommissies die in de
provincie de taak vervullen, welke in grotere gemeen-
50
