Enkele
gedachten
over oude
stadskernen
92
Nederland is bezig, een overbevolkt gebied te
worden. Waar men ook komt, overal heerst
een grote bouwactiviteit en het is soms ver
bijsterend te zien hoe snel het aspect van
sommige delen van ons land verandert.
Deze veranderingen laten ook onze binnensteden niet
onaangeroerd. Saneringsplannen zijn aan de orde
van de dag en het is duidelijk, dat afbraak en ver
nieuwing op grote schaal tot ingrijpende wijziging
van het stadsbeeld zullen leiden.
Voor de geïnteresseerde toeschouwer in deze ontwik
keling doemen intussen vele vragen op. Volgens welke
maatstaven worden saneringsplannen samengesteld
Gelden hier alleen technische en economische nor
men Bestaat er bij de plannenmakers begrip voor de
culturele en historische waarden, die in de binnen
steden gestalte kregen? Immers niet minder dan in
litteratuur of schilderkunst proeft men de Nederlandse
geest in onze oude steden! Het is dus wel van veel be
lang, dat het probleem der oude binnensteden zo
veelzijdig mogelijk benaderd wordt.
Wij doen in het onderstaande een bescheiden poging
om enkele overwegingen naar voren te brengen, die
bij het samenstellen en beoordelen van vernieuwings
plannen niet uit het oog verloren mogen worden.
Veel van het onderstaande moet ook gezien worden
als een uitvloeisel van vragen en opmerkingen, die ons
bereikten. Omdat wij ons gedrongen voelden, hierop
een antwoord te geven, zowel voor onszelf als voor
anderen, meenden wij er goed aan te doen, deze ant
woorden te formuleren, in de hoop, vele medestanders
daarmee een dienst te bewijzen.
Het verschil tussen stadskern en buitenwijken
Waarom zijn inwoners van een stad zo aan het oude
stadscentrum gehecht, waarom geraken velen in vuur
en vlam wanneer hier ingrijpende wijzigingen voor
gesteld worden, een emotionaliteit die zich nimmer
voordoet bij veranderingen in nieuwere wijken?
Om deze vraag te kunnen beantwoorden zal men zich
dienen te realiseren, wat het verschil is tussen de oude
stad en de nieuwe wijken.
Een nieuwe wijk wordt geboren op de tekentafel. Er
is een zorgvuldige „planning", de hoogte van de ge
bouwen is vastgesteld, de straten zijn logisch en recht-
lijnig geprojecteerd, vijvers en groenstroken zijn er
weloverwogen ingepast, kortom: de nieuwe wijk draagt
in al zijn verschijningsvormen de kenmerken van
maakwerk.
Flats en „hoogbouw" geven aan ons land een nieuw
gezicht, en hoe nuttig en nodig deze massale bouw ook
is, het valt niet te ontkennen dat ons land het stempel
krijgt van een ontstellende eenvormigheid. Over
spanning, flatneurose, geestelijke vermoeidheid zijn
algemeen bekende verschijnselen in het moderne
leven en het is niet ver gezocht als één van hun oor
zaken de uniformiteit aan te wijzen, die ons leven gaat
beheersen. Deze uniformiteit weerspiegelt zich in de
nieuwe wijken en wordt er tegelijk weer door bevor-
derd, zodat wij hier met een vicieuze cirkel te doen
hebben. Efficiency en pre-fabricage zullen deze uni
formiteit in de toekomst algemeen en onvermijdelijk
maken.
Toen aan architect dr. J. J. P. Oud onlangs gevraagd
werd naar zijn mening over de huidige stand van de
architectuur, antwoordde hij: „Er is in Nederland
misschien wel eens lelijker gebouwd, maar nog nooit
zo vervelend". Gewetensvolle architecten en stede-
bouwkundigen werken intussen hard om hierin ver
betering te brengen en hun werk is waard met grote
belangstelling gevolgd té worden. Maar ook al zullen
zij daarin slagen, één ding is zeker: de nieuwe wijken
zullen een grote mate van uniformiteit blijven be
houden en een uitgesproken planmatig karakter dra
gen. Binnen enkele decennia zal de tijd gekomen zijn,
dat deze bouw en woonwijze zo algemeen en vanzelf
sprekend is geworden, dat alles wat anders is, zich
als iets ongewoons zal voordoen.
Dit „ongewone" zal men kunnen vinden in de oude
stadskernen. Want temidden van de uniforme woon
vormen van een zich reeds realiserende toekomst zul
len de oude stadskernen liggen als eilanden van een
geheel andere structuur. Generaties, die gewend zijn
te wonen in allemaal-eendere gebouwen, die gewend
zijn aan platte daken en liniaal-rechte vormen, vinden
