Heemschuts leden
presenteren zich
VI
ZAANS SCHOON
De stichting „Zaans Schoon" is een kind van de
laatste oorlog, ontstaan uit protest tegen een brute
schending van het fraaiste, maar tevens enig over
gebleven, gave stuk Zaanoever met karakteristieke
woonbebouwing.
In 1944 n.1. werd in de z.g. Gortershoek te Zaan
dijk, een buurt van grotendeels nog fraaie 18de-
eeuwse houten huizen, een cacao-fabriekje ge
sticht.
Het protest hiertegen verenigde een aantal jonge
mensen en dwong hen tot bezinning over de waar
de van het stadsschoon voor de werkende mens in
een streek, waar de industriële ontwikkeling reeds
2 eeuwen oud is.
Inventarisatie leerde, dat meer dan 50% van het
geen vermeld stond in de Voorlopige Monumen
tenlijst van 1921 was verdwenen, maar tevens dat
het onvergelijkelijk fraaie en wisselend spel van
wegen, water, binnenschepen, molens en houten
woningen, plaats maakte voor een onbeheerste
industrievestiging zonder weerga.
In 1945 was het maar droevig gesteld met de ge
meentelijke uitbreidingsplannen in de Zaanstreek.
Zaans Schoon vestigde de aandacht op de aesthe-
tische gevolgen van deze wilde industrievestiging,
drong aan op het maken van gemeentelijke uit
breidingsplannen en plannen voor de bebouwde
kom, het stichten van industrieterreinen, maar trok
ook een conclusie, n.1. deze, dat de onweerstaan
bare industriële expansie de woonbebouwing langs
de Zaan vroeger of later zou vernietigen en daar
mede ons zou beroven van een reeks fraaie houten
woningen, erfenis van 18de-eeuwse kooplieden,
reders en fabrikanten.
De conclusie van dit inzicht leidde tot een plan tot
stichting van een bewoonbare buurt, waar houten
woningen, die elders wegens sanering of industrie-
vestiging moeten verdwijnen, kunnen worden her
bouwd.
Dit plan kreeg de instemming van gemeentelijke-,
provinciale-, en rijksinstanties. Zaandam beet de
spits af, ontwierp daartoe een bebouwingsplan,
,,Zaanse Schans" geheten, gelegen aan de Zaan
langs de uitvalsweg naar Purmerend, en herbouw
de hier een snuifmolen „de Huisman" en een
woning.
Het is echter duidelijk, dat zonder financiële steun
van de rijksoverheid, het niet mogelijk zal blijken,
alle daarvoor in aanmerking komende panden over
te plaatsen. Het is daarom vurig te wensen, dat de
onlangs gevoerde onderhandelingen met succes
zullen worden bekroond.
Het zou onjuist zijn uit het bovenstaande op te
maken, dat Zaans Schoon zich slechts voor het tot
stand komen van de „Zaanse Schans" interesseer
de. Het behouden van de spaarzame, nog gave
stads- en dorpsbeelden, het weren van ontsierende
reclames, restauratie en onderhoud van de houten
panden, zijn daarentegen haar dagelijkse bemoeie
nissen. Een jaarlijkse subsidie van het Ministerie
van O.K. en W. stelt haar in staat, dit werk in be
perkte mate financieel te ondersteunen.
J. SCHIPPER, secretaris
Bij de kerk van Koog aan de %aan (foto H. Los)
