Corneille F. Janssen
HARLINGEN, VERMAERSTE ZEESTADT IN VRIESLANDT
Harlingen neemt onder de Nederlandse haven- Ossenmarkt en Zuiderhaven; de terp van Alme-
steden een zeer eigen plaats in. Niet aan de Noord- num met de kerk lag nog buiten de wallen. In
zee maar aan de Waddenzee, ten halve nog 3 fazen werd de stad uitgelegd, achtereenvolgens
Zuiderzeestad (de enige waar de zilte zeelucht naar het noorden, oosten en zuiden, waardoor
nog door de straten waait!), zonder overgang resp. in 1578 en 1597 de ruime Noorder- en Zui-
aan de wijde watervlakte gelegen; zijn ligging derhaven tot stand kwamen.
in Friesland voegt hier nog een eigen karakter- In deze vorm ging de stad een periode van grote
trek toe. bloei tegemoet, die tot in de 18de eeuw voort-
Ontstaan als terpnederzetting in het binnenland, duurde. Haringvisserij en walvisvaart werden
rondom een kerk gelegen, droeg Harlingen aan- beoefend; zoutketen, pannen-, tegel- en potten-
vankelijk de naam Almenum; reeds in de 8ste bakkerijen, kalkbranderijen, houtzaag- en papier
eeuw zou hier een houten kerkje zijn gebouwd, molens, weverijen van zeildoek en andere stoffen,
Door afslag van land bereikte de zee omstreeks zeepziederijen en jeneverstokerijen, vulden de
1300 Almenum; tussen de kerk en de kust ont- stad met hun bedrijvigheid, en zorgden voor een
stond in die jaren een nieuwe handelsbuurt, wel- welgevuld exportpakket, aangevuld met (hoe
licht onder leiding van het geslacht Harliga of kan het anders?) kaas, boter en bakstenen.
Harns, waarmede de naam zowel in zijn Friese Ook de import was belangrijk: hout, granen,
als „Hollandse" versie zou zijn verklaard. hennep, teer, pek en Engelse steenkool.
Te eniger tijd, het is niet erg duidelijk wanneer In de 19de eeuw is in deze bloei een stilstand
of van wie, verkreeg de handelsbuurt stadsrecht, ingetreden. De havens werden te klein, het
Van deze nederzetting vormden en vormen nog Admiraliteitscollege, sinds de 17de eeuw in de
Grote Breede Plaats en Voorstraat de hartader; stad gevestigd, werd opgeheven, alleen de visserij
een gracht, waarvan alleen nog het meest ooste- bleef, zij het in bescheiden vorm, bestaan: de
lijke gedeelte over is, doorsneed deze ader over laatste walvis werd in 1850 gevangen,
zijn volle lengte, en vormde aanvankelijk de haven. Pogingen tot verbetering der havens slaagden
Het heeft tot het eind van de zestiende eeuw ge- pas in 1870; al met al bleef Harlingen een stille
cluurd voor Harlingen zich krachtig ging uit- plaats, die eerst in deze eeuw, na verdere terug
breiden. De stad omvatte toen het gebied tussen gang in de eerste jaren, een economische opleving
Noorderhaven, Rommelhaven, Noordijs, Turf- zou ondergaan.
haven (thans Heilige Weg), Schritsen, Grote De stilstand inde 19deeeuwheeftvoorhetstadsbeeld
van Harlingen alleszins heilzame
gevolgen gehad: wèl is er veel
afgebroken, dat men thans als
een kostbaar bezit zou koesteren
(we denken vooral aan de sier
lijke stadspoorten: zeven land- en
vier waterpoorten) maar de af
braak heeft niet zo'n omvang
aangenomen dat de oude schoon
heid van het stadsbeeld is ver
loren gegaan.
Integendeel! Het is verwonderlijk
hoe klein het aantal wérkelijk
8
Bij de Stadhuisbrug in de Noorderhavcn
wordt een pittig en aantrekkelijk stadsbeeld
gevormd met eenvoudige middelen.
