een stenen toren, die uit tufsteen
opgetrokken was, omstreeks 1170
Wij weten overigens jammer ge
noeg niets over de inrichting van
deze sterkte, die in de middel
eeuwen onder de naam Ter Horst
een belangrijke rol heeft gespeeld
Uit weinig betrouwbare bron zou
men kunnen afleiden, dat het een
hoge, vierkante of rechthoekige
toren is geweest
Tijdens de 13de eeuw ontstaan
er vele kleine en grote woontorens
Sommige zijn later opgenomen in
een steeds groeiend complex van
gebouwen; andere bleven alleen
staande bouwsels Een accentver
schuiving van verdedigbaarheid
naar bewoonbaarheid begunstig
de de ontwikkeling van de twee
vormen, die in Engeland met de
benamingen hall-keep" en „tower-keep" worden
aangeduid De „hall-keep" ziet er in plattegrond
uit als een rechthoekig huis met een binnenmuur,
die de ruimte in tweeen verdeelt
Een betrekkelijk kleine donjon uit de 13de eeuw,
van de aanvang af omgeven door een palissadering
of muur, vormde het huis Rodenburg, even ten
Zuiden van de Oude Rijn onder Leiden Een vier
kante toren met muren van ongeveer 2 m dikte,
welke een woonruimte bood van 6x6 meter Half
in de dikte van de muur bevond zich een waterput
aan de buitenzijde viel het benedengedeelte van
een afvoerkoker met een schuin naar buiten aflo
pende vloer op te merken De rechthoekige schild-
muur van deze donjon was zo volkomen uitgebro
ken, dat niet kon worden vastgesteld, of deze ge
lijktijdig was met de toren, dan wel jonger
Voor en na heeft het archaeologisch onderzoek ons
verschillende woontorens doen kennen Uiteraard
vallen er uit funderingen weinig details af te lezen
Daarvoor kan men beter zijn aandacht richten op
bestaande voorbeelden, die evenwel niet dik meer
gezaaid zijn Genoemd mogen worden de rumes
van Hilligersberg, Schiedam en Wijk bij Duurste
de, alle daterend uit dezelfde tijd
De ruïne van het Huis te Riviere in Schiedam
wordt niet bepaald met de zorg omringd, waarop
het eerbiedwaardig overblijfsel aanspraak mag
maken De opzet van Gravin Aleyda van Avesnes
is zeker geweest een militair steunpunt te stichten.
De zwaarte van het muurwerk, bijna 3 meter, laat
daarover nauwelijks twijfel bestaan Lange hoog
geplaatste spleten brachten een schemerig licht in
de ruimte, die met een tongewelf overdekt was
Een muurtrap voerde naar de hoofdverdieping De
muren zijn hier belangrijk dunner, zodat de woon
ruimte ongeveer 8 meter in het vierkant bedraagt
Een schouw en een gemak accentueren de bewoon
baarheid van dit vertrek Een hoge nis met gepro
fileerde omlijsting, eindigend in een spitsboog, was
voorzien van een bodem, die uit een grote rode
zandsteen bestond; een soort gootsteen met afvoer
naar buiten Hier zal de koperen ketel met twee
tuiten de lavabo gehangen hebben We zien
zulke wasgelegenheden wel eens op schilderijen
Het „Reuzenhuis" op de heuvel te Hilligersberg,
waar ook de kerk een plaats vond, maakt tegen
woordig deel uit van de Begraafplaats Zelfs in de
toren liggen graven. Intussen is gemakkelijk vast te
stellen, dat de 17de eeuwse prenten een volkomen
onjuist beeld geven; ook deze toren stond afzon
derlijk en was dus niet opgenomen in een gebou
wencomplex of een ringmuur. Dit huis van Heer
Vranke Stoop schijnt omstreeks het midden van de
13de eeuw gebouwd te zijn; wellicht een tiental ja
ren vroeger dan het Huis te Riviere te Schiedam
De muren zijn bij lange na niet zo zwaar, „slechts"
1 30 m De ruimte van 7 40 X 7 50 m werd door
een nu verdwenen binnenmuur in twee onge
lijke vertrekken verdeeld, elk overdekt met een ton
gewelf Ieder vertrek kreeg licht door een venstertje
op het Westen In de Westmuur lag ook de ingang,
nu dichtgemetseld De bestaande toegang is niet
oorspronkelijk, maar in een niet nader te bepalen
tijd door het oude muurwerk gebroken In de
Noord-Oost-hoek zijn de resten van een muurtrap
zichtbaar Ook hier diende de benedenverdieping
niet als woningdie moet men zoeken op het helaas
verdwenen gedeelte boven de gewelven
De donjon op de mme te Wijk bij Duurstede ver-
51
Wijk bij Duurstede, Kasteel Duurstede
