Ir C. de Heer
OUD DEVENTER:HET STADSPLAN
Wie een kaart of luchtfoto van Deventer beziet,
valt het allereerst op, dat de oude stad nog vrijwel
geheel omsloten wordt door de overblijfselen van
de 17de eeuwse vestinggracht. Deze is wel sterk van
vorm gewijzigd: op het westelijke en noordelijke
deel der vestingwerken werden 19de eeuwse villa's
en herenhuizen gebouwd en werd door de land
schapsarchitect Springer een stadspark aangelegd;
aan het andere deel liggen fabrieken en opslag
terreinen, en dit gedeelte maakt een wat verwaar
loosde indruk, maar in zijn geheel is de Singel
gracht niettemin een duidelijke begrenzing van de
binnenstad blijven vormen
Ook in ander opzicht is de structuur der binnen
stad in hoofdzaak gaaf bewaard gebleven. Welis
waar zijn alle stadspoorten helaas verdwenen, en
zijn de toegangen tot de stad ter plaatse van de
vroegere poorten belangrijk verbreed, doch de
toegangswegen, ook van de buitenwijken tot het
stadscentrum zijn op de oorspronkelijke toegangen
gericht gebleven Dat de spoorbaan dicht om de
oude stad is aangelegd, en de toegangsmogelijk
heden door de viaducten in later tijd op overeen
komstige wijze opnieuw beperkt werden, heeft hier
natuurlijk wel aan meegewerkt. In de stadskern is
hiervan het gevolg geweest, dat de structuur niet
door doorbraken of verbredingen van onderge
schikte straten ingrijpend is gewijzigd. De belang
rijkste verandering werd veroorzaakt door de
demping van de Oude Haven en de aanleg op die
plaats van de oprit van de nieuwe verkeersbrug;
deze oprit ligt overigens buiten de oudste en his
torisch meest belangrijke delen der stad
Binnen de Singels is intussen, zowel door de aard
der bebouwing als in het straatbeloop, het nog
oudere gedeelte der stad gemakkelijk terug te vin
den, in de omvang die de stad had vóór omstreeks
1600 de nieuwe vestingwerken werden aangelegd
De begienzing van deze oude stad is op allerlei
plaatsen nog te constateren in de vorm van een
dieper gelegen smalle droge gracht tussen de achter
perceelgrenzen der bebouwing, waar diepe tuinen
aanwezig zijn Naar de IJssel toe gaat deze droge
gracht over in de verwaarloosde restanten van een
stenen wal. Langs de IJssel en de Oude Haven was
geen gracht, maar een dubbele ommuring. Een
drietal halfronde muurtorens zijn hiervan nog over
gebleven Aan de zijde van de vroegere haven, dus
langs de oprit van de nieuwe
brug, zijn door de bombardemen
ten belangrijke gedeelten van de
ommuring weer tevoorschijn ge
komen, die, evenals de muurto
rens, dringend restauratie behoe
ven. Om een gaaf geheel te krijgen
zou de bebouwing, die langs deze
zijde nog vóór de muur aanwezig
is, verwijderd moeten worden, zo
dat een aaneensluitend gedeelte
van ongeveer 200 meter lengte
hersteld zou kunnen wordendit
zal echter een uitermate kostbare
onderneming worden
De aldus omgrensde middeleeuw
se stad nu heeft, zoals ook bij
nauwkeuriger bestudering van
kaart of luchtfoto blijkt, een dub
bele kern De beide delen der stad
zijn gegroeid rond de twee grote
kerken, de Grote of Lebuinuskerk
in het midden der tegenwoordige
stad, en enigszins terzijde, op een
natuurlijke heuvel, de Bergkerk
De grootste van deze twee kernen
32
Zwart oudste deel, gearceerd de immuniteit; gestippeld
1. Grote kerk, 2. Bergkerk, 3. Brmk, 4 Penmnckshoek,
latere uitbreiding.
2. üergkerk, 3. Brmk, 4 Penmnckshoek, 5 Nieuwe Markt,
6. Graven, 7 Nieuwstraat, 8 Bagijnenstraat (Gestichtenkwartier), 9 Noorden-
bergstiaat, 10 Stadsmuur aan de Bokkingshang, 11. Station, 12 Kazerneterrem.