Bl
INDRUKKEN VAN HEEMSCHUT'S WERK
Reeds aanstonds in 1911 staken de actieve oprich
ters, van wal om de aantasters van Neerland's
schoonheid te bestrijden en al direct met enig suc
ces. Als dan correspondenten worden benoemd
neemt de omvang en hoeveelheid van het werk toe.
Niemand zal verwachten nu in enkele regels opge
somd te krijgen een totale opgave van wat Heem
schut deed.
Een dergelijke opsomming alleen zou enige tijd
schriften vergen. Maar wel kan een indruk gege
ven worden van het gebied dat Heemschut be
streek en kan vermeld met welke ons allen be
kende bouwwerken de Bond zich met succes bezig
hield. Het vele werk dat, helaas, zonder het ge
wenste resultaat verricht werd, blijve dan onver
meld, zij het'dan ook niet ongewaardeerd. Immers
ook waar geen direct resultaat bereikt werd, gaf
toch veelal Heemschut's optreden enkele personen
reden tot nadenken zo niet later tot spijt.
Tot de gebieden waarop het eerste Heemschut-
bestuur zich al direct bewoog, behoort dat der ont
sierende reclame. Al spoedig begreep men dat een
stormloop op de reclameborden weinig nuttig effect
zou hebben.
Men richtte zich tot de reclame-makende firma's
en tot de overheid. Bij de laatste werd aangedron
gen op het maken van reclameverordeningen.
Nijmegen was de eerste stad die in 1911 in de poli
tieverordening een bepaling tegen ontsierende
reclame opnam. Rotterdam, Laren N.H., Leeuwar
den, Dordrecht, Haarlem en Renkum volgen en
dan zet de golf van verordeningen zich over geheel
Nederland voort. Daarnaast waren provinciale
verordeningen nodig. Op aandringen van de Bond
stelde het Provinciaal Bestuur van Noordholland
als eerste in 1912 een provinciale verordening in,
gevolgd door Zeeland. In 1931 hadden alle pro
vinciën zulk een verordening.
Ten aanzien van nieuwe gebouwen werd gevel voor
gevel behandeld. Het begon met advies over het
uiterlijke aanzien van een archiefgebouw in Zwolle,
kazernes te 's-Hertogenbosch, huizen in Monni
kendam, in Broek in Waterland, Renkum, de ver
betering van het ontwerp der Hervormde Kerk te
Kootwijk, de verbetering van de ontwerpen van
transformatorhuisjes in de provinciën Groningen
(1913) en Gelderland. Adviezen werden verstrekt
over het uiterlijke aanzien van de watertorens te
Zandvoort en te Noordwijk. Welstandsbepalingen
worden in overweging gegeven. Rotterdam is een
der eerste steden, in 1916 hebben 100 gemeenten
Heemschut's welstandsbepalingen overgenomen.
Heemschut's adviesbureau, opgericht in 1921, dat
als ideaal hadeen huis per dag te verbeteren, zag
dit overtroffen. In 1930 werden niet minder dan
459 bouwplannen behandeld. In 1938 kon die taak
worden neergelegd en overgelaten aan de daartoe
in het leven geroepen bevoegde overheids-instan-
ties. Heemschut kon toen terugzien op een respec
tabel aantal behandelde bouwplannen van ruim
vijf duizend!
Ten aanzien van oude gebouwen was in 1911 het eer
ste succes: het behoud van de toren van de oude
kerk te Wierum. Onder de meest bekende door
Heemschut's invloed en dit gebeurde uiteraard
veelal in nauwe samenwerking met anderen!
behouden bouwwerken, zij genoemdde toren van
Schoonhoven, de beurs te Vlissingen, de Kamper
Binnenpoort te Amersfoort (lof zij het persoonlijk
ingrijpen van het bestuurslid Dr Jan Kalf)het
JZ_
zvollé
11
PoorkUK otnrr oU SAPSENPDoRT
Een treffend voorbeeld van nog aanwezige ontsiering tc
Zwolle.
