de Burcht te Leiden of de burcht te Oos.tvoorne:
een hoge heuvel, bekroond door een kasteei.
Wie het huis Bergh bekijkt of het kasteel Waarden
burg, krijgt niet bepaald de indruk van een sterkte
op een heuvel. De muren staan met hun voet in het
grachtwater. Wel ligt het burchtplein vrij_ hoog
boven de omgeving, maar men ontkomt niet aan
de indruk, dat dit meer te maken heeft met de ge
vreesde hoge waterstanden, dan met een eis van
verdedigbaarheid. Misschien zou de oorspronke
lijke tufstenen toren van Bergh als een donjon op
een heuvel gezien kunnen worden, maar het feit
blijft, dat het niveau van de voorburcht geen aan
merkelijk verschil met het binnenplein van het
hoofdgebouw vertoont. En dit juist is bij de zuivere
vertegenwoordigers van het type wel zeer opval
lend.
De Nijenbeek onder Voorst treedt
in het artikel van Van Nispen op
als vertegenwoordiger van de
grote groep alleenstaande torens
op vierkant of rechthoekig grond
plan. Ik vraag mij echter af, of het
wel zo zeker is, dat de Nijenbeek
oorspronkelijk als alleenstaande
toren gebouwd is.
Genoeg hiervan. De schrijver heeft
het niet gemakkelijk gehad en men
moet zijn geschrift meer beschou
wen als een verkenning, dan als
een doorwrocht wetenschappelijk
betoog. Het is te begrijpen, dat
hij aan het eind van zijn beschou
wing moet bekennen, dat er wei
nig typisch Gelders valt aan te
wijzen. Slechts enkele onderge
schikte details kunnen misschien
als zodanig fungeren.
De volgende bijdrage is van de
hand van de heer J. H. van Heek
en houdt zich met de Doornen
burg bezig. Het eerste deel, ge
schreven in 1942, behandelt de
Doornenburg na de ingrijpende
restauraties. Een geschiedkundige
inleiding geeft verschillende bij
zonderheden. Ik releveer de me
ning van de schrijver, dat de
voorburcht eerder dan de hoofd
burcht ontstaan is, omdat die aan
de Linge werd gesticht. Dit is
natuurlijk niet uitgesloten; een
archeologisch onderzoek zou wel
licht uitsluitsel over de kwestie
kunnen geven. Maar met die
Linge moeten we wel heel voorzichtig zijn. De
heer Van Heek kon toen hij zijn bijdrage schreef
nog niet weten, dat het oostelijke deel van de
Linge eerst in de Middeleeuwen gegraven is, en
waarschijnlijk tamelijk laat. Deze wetenschap is
het verrassende resultaat van een recent onderzoek
der streek vanwege de Stichting voor Bodemkarte-
ring.
Ook hier moet ik weer waarschuwen tegen het trek
ken van vergelijkingen. Schrijver vergelijkt het
oudste stadium van de Doornenburg een recht
hoekig gebouw met daarvoor gelegen ommuurde
binnenplaats met het huis Ophemert. Het is ech
ter wel zeer de vraag of Ophemert oorspronkelijk
deze vorm heeft gehad. Nader onderzoek zou wel
eens kunnen uitwijzen, dat de ommuring van het
voorplein die nu niet boven borsthoogte uit-
20
Het Kasteel Doornenburgh voor 14 Maart 1945
Foto George Flipse
