gemeen repressief: aanbrenging van reclames is
toegestaan, zolang zij de omgeving niet ontsieren.
Men kan zich gevoegelijk afvragen, of het niet
mogelijk zou zijn een reclamewét te ontwerpen ter
bescherming van het landschap. Men bedenke
evenwel, dat natuurminnend Nederland al sinds
1928 een natuurbeschermingswet tegemoet ziet,
waarin men een landelijke reclameregeling kan
verwachten.
In Gelderland bracht iemand, wie niet toegestaan
werd een reclame op zijn erf aan te brengen, in het
geding, dat de Reclameverordening inbreuk zou
maken op het eigendomsrecht. De Hoge Raad 4)
overwoog dat weliswaar het eigendomsrecht in ze
ker opzicht werd beperkt, doch niettemin het vrije
genot van de eigendom niet werd ontnomen.
De Bond Heemschut, in welks bestuur altijd archi
tecten zaten de oprichter A. W. Weissman was
architect richtte zijn aandacht al in 1912 op het
uiterlijk der woningen. Men stelde de colleges van
B. en, W. die immers over de verlening der
bouwvergunning moeten beslissen voor, om de
bouwontwerpen aan de Bond te zenden ter beoor
deling van het uiterlijk aanzien.
Een adviesbureau het woord Bauberatung geeft
de doelstelling juister weer werd in 1912 voor
dit doel ingesteld.
Om de eis van welstand of uiterlijk aanzien aan
nieuwe bouw te kunnen stellen, behoorde een be
paling in de bouwverordening waarin ook de
technische eisen vermeld staan te worden opge
nomen. De Gooise gemeente Laren is de eerste ge
weest, die een dergelijke welstandsbepaling in de
bouwverordening heeft opgenomenbepalend, dat
het uiterlijk der gebouwen zodanig moet zijn,
dat het noch op zich zelf, noch in verband met de
omgeving uit een oogpunt van welstand aanstoot
kan geven.
Na Laren volgde Leeuwarden in 1914, en, in 1916,
na de grote watersnood, Broek in Waterland met
een welstandsbepaling.
Steeds meer verzoeken om advies kwamen binnen,
zodat het bestuur, toen ongeveer twee adviezen per
werkdag gegeven moesten worden, in 1920 een
schoonheidsraad instelde.
Voordien reeds gingen vele verzoeken uit Noord-
Holland niet meer naar de Bond zelf, maar naar
een particuliere schoonheids- of welstandscommis
sie, die zich in 1916 voor Noord-Holland had ge
ïnstalleerd. Sommige steden kregen haar eigen
welstands- of schoonheidscommissie. Elke provin
cie had in 1940 een schoonheidscommissie als on
derdeel van een particuliere organisatie (Instituut
Stad en Landschap van Zuid-Holland) of als over
heidsdienst (Noord-Brabant).
Bij de wederopbouw en nieuwbouw pleegt veelal
naast de schoonheidscommissie een supervisor voor
een hem aangewezen streek op de welstand der
bouwplannen te letten.
In het in noot 3 aangehaalde rapport van 1928
wordt de volgende bepaling aanbevolen: Het
uiterlijk van een op te richten of naar de uitwen-
dige vorm en samenstelling te veranderen gebouw
met al wat daarbij behoort, hekken, muren en
dergelijke moet zodanig zijn, dat het noch op zich
zelf, noch in verband met de omgeving uit een oog
punt van welstand aanstoot kan geven.
Allereerst moge vermeld worden, welke plaats aan
de welstandsbepaling in het administratieve recht
wordt toegekend. Blijkens uitspraken van de Kroon
behoort de welstandsbepaling in de bouwverorde
ning thuis 6) en is dus volgens art. 11 Won.w. on
derworpen aan de goedkeuring van Gedeputeerde
Staten.
Het is niet toegestaan aan B. en W. om te trachten
door hantering der welstandsbepaling de soört der
bebouwing in de hand te houden, zoals Apeldoorn
in 1933 ondervond 6). Wil een gemeentebestuur bv.
arbeiderswoningen in een villawijk weren, dan
moet het een uitbreidingsplan ontwerpen.
Wat kan iemand doen, die zich niet bij de weige
ring zijner bouwaanvrage op grond van de wel
standsbepaling kan neerleggen Hij kan in beroep
komen bij de gemeenteraad. Dit beroep is gewaar
borgd krachtens art. 6 lid 6 j° art. 7 lid 1 Won.w.,
en behoeft niet apart in een welstandsbepaling de
toevoeging: ,,B. en W. kunnen nadere eisen stel
len" voor, waardoor B. en W. dus vrij zouden zijn
in hun nadere eisen. Dit verdraagt zich niet met
de bepaling van art. 9 lid ia Won.w., volgens het
welk B. en W. slechts t.a.v. in de verordening be
paald aangewezen punten nadere eisen zouden
mogen stellen7)
25
Buitenreclame te Volendam foto B.S.
