te laten en de medewerking, welke zij willen ver
lenen om de aantasting van het landschap tot het
uiterste te beperken, ons met dankbaarheid ver
vult.
Dit begrip en deze medewerking breken gelukkig
meer en meer baan. Wij hebben de droeve les van
veel onherstelbaar verlies, van veel nodeloze schen
ding geleerd en de Bond Heemschut behoeft slechts
in zijn archieven de historie der laatste 50 jaar na
te slaan om daaruit nieuwe kracht te putten en
voort te gaan met zijn mooie taak, die door de
naam reeds zo duidelijk wordt weergegeven.
Mr J. W. KEISER
VERORDENINGEN TEN BEHOEVE VAN
DE SCHOONHEID VAN HET LAND
Het is niet bij alle lezers bekend, hoeveel de Bond
Heemschut tot stand heeft gebracht. Dit is wel zo
veel dat een tijdschrift-artikel onmogelijk alles kan
bevatten. Het zal. velen dan ook wenselijk voorko
men, dat iemand, die het zich veroorloven kan,
eens een halfjaar zijn gewichtige bezigheden op zij
zet en de thans nog rommelige boekenkast van de
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten
doorsnuffelt. In oude jaargangen van natuur-
beschermings- en biologische verenigingen uit
binnenland en de omringende landen, zal hij
een schat van gegevens vinden J om een boek
te schrijven over de groei der natuurbeschermings-
en heemschutbeweging. Wel kennen wij het boekje
Heemschut in de Heemschutserie, het boek van
F. Koster en dat van de grote Dr Thijsse x), doch
zij zijn te beknopt en wijden maar een of twee
hoofdstukken aan deze cultuurstroming.
Van de zeer vele bemoeiingen van onze Bond,
noem ik diegene, die met natuur- en landschaps
bescherming te maken hebben en vrijwel alle tot
enig resultaat hebben geleidreclames, welstands
bepaling, transformatorhuisjes, electrische gelei
dingen, lintbebouwing, zomerhuisjes, beeknorma
lisatie, opslagplaatsen en autobelten en benzine
stations.
Niet over al deze werkzaamheden zal ik uitwij
den, maar alleen over de provinciale en gemeente
lijke verordeningen, waarvan enkele door de
noeste arbeid van de heemschutters zijn tot stand
gebracht.
Onmiddellijk na zijn oprichting begon de Bond
Heemschut te ageren tegen de verfoeilijke reclames.
Een statenlid van Noord-Holland, tevens bestuurs
lid van de Bond, maakte een ontwerp-verordening
tegen ontsierende reclames aanhangig, welke in
1912 als Verordening tot wering van inbreuken op
het natuurschoon werd vastgesteld. Deze verorde
ning, welke van toepassing is op het landelijk deel
der gemeenten, bepaalt, dat het de gebruiker van
een onroerend goed verboden is, daarop borden of
muren of andere voorwerpen, dienende tot reclame
te hebben. Dit verbod gold in de eerste lezing niet,
indien reclame werd gemaakt voor op het land of
in het huis vervaardigde of verhandelde goederen.
Gedep. Staten kunnen vrijstelling verlenen, wan-
neer naar hun oordeel het landschapsschoon niet
geschaad zal worden.
De uitzondering voor op eigen terrein verhandelde
of vervaardigde waren heeft ten gevolge gehad, dat
de strekking der verordening ontdoken werd.
Handelaars en fabrikantengaven enige hunner
artikelen in consignatie aan een boer, die langs een
drukke weg woonde, en konden dan, zonder ver
gunning te vragen, hun waren op borden van alle
denkbare formaten aanprijzen.
De Noord-Hollandse Reclameverordening werd in
1934 zodanig herzien, dat, met handhaving van de
bestaande uitzondering, oök toezicht op de reclames
voor eigen zaak werd uitgeoefend.
In de loop der jaren heeft elke provincie een
reclameverordening gekregen, elk van toepassing
op het landschap 2)De Gelderse Reclameverorde
ning verklaart 69 van de 112 gemeenten in haar
geheel landelijk, zodat deze ook de kleine dorpen
binnen haar werkingssfeer betrekt. De. Friese
Reclameverordening is van toepassing op dorpen
van minder dan 5000 inwoners.
De stedelijke Reclameverordeningen zijn eveneens
het gevolg geweest van het werk van de Bond.
Nijmegen nam in 1912 als eerste een betreffende
bepaling in de algemene politieverordening op. Ik
wil hier verder het zwijgen toedoen.
De provinciale reclameverordeningen dragen, zo
als een in 1928 verschenen rapport 3) vermeldt,
een preventief karakter: het is verboden, behou
dens vergunning of ontheffing. De gemeentelijke
reclameverordeningen daarentegen, zijn in het al-
24
