72
DE HEEMSCHUTSERIE, DEEL 20
JHR DR E. O. M. VAN NISPEN TOT SEVENAER:
NEDERLANDSCHE KASTEELEN
Van \erreweg de meeste kasteelen
kan gezegd worden, dat zij in
meerdere of mindere mate een
actief deel gehad hebben in de
geschiedenis van een gewest en
voor zoover zij nog bestaan, bij
dragen tot de schoonheid van ons
land. Hun beteekenis ontleenen
zij voor een gedeelte aan het ver
leden; menig dorp of stad heeft
zijn ontstaan te danken aan de
stichting van een sterkte. En toch
is hun aanwezigheid ook in het
heden niet zonder belang. Al
neemt geen kroniekschrijver meer
de pen ter hand om de wisselval
ligheden hunner geschiedenis-voor
het nageslacht vast te leggen, wij
zouden de nog bestaande kastee
len niet gaarne missen, omdat zij
nu eenmaal tot ons spreken door
de bekoring van hun architecto
nische vormgeving, de kleurenweelde die in het eeuwenoude materiaal tot uitdruk
king komt, de -aantrekkelijkheid die zij aan het landschap geven.
Het aantal kasteelen, dat in vroegere eeuwen over den vaderlandschen bodem ver
spreid'lag, is in de laatste eeuw aanzienlijk verminderd. Er zijn er geweest, die in de
middeleeuwen een belangrijke rol vervuld hebben, maar waarvan de kroniekschrijver
vermelden kon, dat men ze reeds in de Xlle of XlIIe eeuw „brande ende slechte in
den grondeZoolang kasteelen bewoond blijven zijn zij onderhevig aan verande
ringen, welke de elkaar opvolgende geslachten meenden te moeten aanbrengen. Het
gevolg hiervan is, dat wij wel vaak beschikken over gegevens die van waarde zijn om
smaak en geest van een bepaald tijdperk te leeren kennen en begrijpen, maar ook,
dat er bijna geen enkele middeleeuwsche veste in haar oorspronkelijken staat tot ons
is gekomen. Om dezen te herleiden, het oorspronkelijke type vast te stellen, zullen
wij ons het in den loop der eeuwen gewijzigde kasteel moeten voorstellen na verwij
dering der verbouwingen en bovendien te rade moeten gaan bij oude schrijvers, bij
voorkeur bij zulke, die ons als ooggetuige inlichten. In dit boekje wordt nagegaan
wat uit dergelijke schriftelijke bronnen bekend is ten aanzien van den kasteelbouw
in Nederland. Vervolgens worden de verschillende in ons land voorkomende typen
behandeld en ten slotte van eenige der nog bestaande kasteelen de belangrijkste
gegevens samengevat.
Oost VooRNE
