2
HEEMSCHUT
onderscheiden. Daarnaast kennen wij dan nog plantenbescherming, planten-schut,
om in de terminologie van dit artikel te blijven, die beoogt zeldzame of aan
bijzondere gevaren onderworpen planten te beschermen tegen uitroeiing of achter
uitgang ten gevolge van bijzondere omstandigheden in de natuur of veroorzaakt
door menschelijk ingrijpen.
Keeren wij terug tot ons heem. Hier bestaat een soortgelijke verhouding. Ook
hier kunnen wij heemkennis bezitten, een heemkunde opbouwen, heemschut
beoefenen. Heemkennis moet de grondslag van beide andere vormen. Dat is een
veel omvattend begrip: kennis van den bodem waarop wij leven en zijn ontstaan,
kennis van flora en fauna van het heem, kennis van zijn historisch verleden, zijn
monumenten van natuur en kunst, zijn bijzondere sociale organisaties, zijn bedrijven,
de raseigenschappen zijner inwoners, zijn taaleigen, zijn speciale bouw- en
schilderkunst, ja wat niet al, vallen onder het begrip heemkennis, en het hangt
van de persoonlijke liefhebberij van den beoefenaar af, op welk van die vele
aspecten hij het accent wil laten vallen.
Die heemkennis moet nu wetenschappelijk opgebouwd worden, wil daaruit echte
heemkunde ontstaan. Dit is niet het werk van een ieder. In hoever de verschillende
boeken en artikelen over heemkunde, de verschillende commissies en bonden voor
heemkunde, dien naam met recht dragen of zich liever bescheidenlijk als heemkennis
moesten aandienen, kan hier in het midden gelaten worden. In elk geval moet
heemkunde, als elke echte wetenschap zich vrij houden van alle beïnvloeding van
buitenaf, als b.v. politieke. Wat onder heemschut verstaan wordt behoeft in dit
tijdschrift geen nadere toelichting.
Wat is nu in de practijk de onderlinge samenhang tusschen deze drie? Deze, dat
heemkennis en heemkunde bij een ieder die ze niet als een abstracte tak van
wetenschap opvat maar er zijn liefde aan verpand heeft, noodzakelijk moet leiden
tot heemschut. Wie zou het zonder verzet kunnen aanzien als dat, waaraan zijn
hart hangt, dreigt verloren te gaan? Aan den anderen kant kan heemschut het
zonder heemkennis en heemkunde niet stellen. Als heemschut niet op een werkelijk
kennen van het eigen heem berust, wordt het tot valsche romantiek, wordt het
verkeerde behouden en gaat het echte in-heemsche verloren. Wij heemschutters
kunnen dan ook slechts met instemming zien, hoe de belangstelling in heemkennis
en heemkunde tegenwoordig groeiende is. Zij het dat het verbreiden van heem
kennis en het doceeren van heemkunde door het onderwijs worden behartigd, zij
het dat speciale commissies of bonden deze taak op zich nemen, wij kunnen
daarin slechts een verbreeding van de basis zien, waarop wij reeds 30 jaar werken.
En als die commissies en bonden dan soms hun eigenlijke boekje wat te buiten
gaan en zich behalve met heemkunde ook met goeden heemschut gaan inlaten,
dan kunnen wij dat slechts toejuichen, gedachtig aan het woord van den ouden
MOLTJXE, dat men „getrennt marschieren" en toch „vereinigt schlagen" kan.
Dr J. A. BlERENS DE Haan, Voorzitter.
