8 HEEMSCHUT
bouwstijlen mede vervormen zich de onderdeelen, maar het
Geldersche type blijft. Het meest zuiver handhaaft het zich in
de dorpen en aan de boerderijen. In de Graafschap, onder
Warnsveld en ook over den IJsel in Voorst zijn eenige oude
boerderijen met zuiver oud-Geldersche vormen en toppen. De
speelschheid der vormen, de zelfstandigheid ondanks nooit op-
houdenden import, is niet hoog genoeg aan te slaan. Er spreekt
iets uit van de innerlijke kracht van den ouden ambachtsman.
Alvorens deze korte bespreking te sluiten, willen wij de aan
dacht vestigen op een Hollandsch type in het Geldersche. De
Hollandsche top bij uitnemendheid is de trapgevel met geprofi
leerde zandsteenen platen op de tafeltjes of trappen. In de hoeken
van den uit Holland geïmporteerden trapgevel maakte de Gel-
derschman driehoekige vulstukken, vleugelstukken met sierlijke
krullen. Boyenop maakte hij een klein gebogen fronton, op het midden open en
daar bekroond met een zittenden leeuw, die met de voorpooten een schildje vast
houdt, waarin veelal een merk van den bouwheer, eenige letters of een jaarcijfer
zijn aangebracht. Afb. 8 geeft daarvan een voorbeeld.
Twee aaneengebouwde huizen van dit type ziet men te Doesburg aan de Koepoort
straat (afb. 4). De breedste top is nog gaaf, de kleine heeft door verbouwing een
trap van den top verloren en is daardoor misvormd. Een fraai voorbeeld is de
juist gerestaureerde gevel te Zutphen aan de Groenmarkt van 1629 (afb. 5 en 8).
Voortsstaat daar nog een mooi voorbeeld hoewel bepleisterd aan de Zaadmarkt 84.
Wie, mét deze bescheiden gegevens toegerust, de Graafschap bezoekt, zal genieten
van de eigen volkskunst van Gelderland.
Tevens zal op te merken zijn dat deze Geldersche volkskunst zich niet bepaalt
tot dit gewest. Want de eigenaardige vormen, vooral van de geveltoppen, vindt
men ook in Holland en in Friesland, hoewel in spaarzaam getal en over een vrij lang
tijdperk. Op Ameland zijn eenige voorbeelden, waarbij een gevel die eenige jaren geleden
gerestaureerd werd en, met den ouden kerktoren op den achtergrond, een fraai
tafereel vormt. Te Monnikendam aan de Haven, Haringstraat staat op 't naam
bordje, is er een met het jaarcijfer 1592 en gele steentjes in den geveltop, die
eenige jaren geleden door den schrijver werd „achterovergedrukt" omdat deze top
angstwekkend veel voorover hing. In hetzelfde stadje zijn nog twee voorbeelden
schuin over elkaar, in het straatje Weezenland genaamd. Te Edam zijn er twee
naast elkaar, in de straat die naar de Groote kerk gaat, de Kerkstraat. Te Hillegom,
aan het bescheiden dorpsplein, is een overeenkomende geveltop boven een slagerij.
Het rustige kerkplein van Bloemendaal heeft er ook nog een, temidden van
moderne bebouwing, hoewel beschadigd en met een latere pui. Aan de kleine dorps
raadhuizen vroegere rechthuizen in het Noord-Hollandsche land zijn voor
beelden, waarbij te noemen zijn de raadhuizen van Schoorl en van Spanbroek.
Ook de schoudergevel, hiervoren genoemd, komt buiten het Geldersche voor. Er
is een verafgelegen voorbeeld, en toch weer dichtbij wegens de vaart langs den
Afb. 7. Gevel aan
de Laarstraat 48
te Zutphen.
