HEEMSCHUT
27
aan van een groot steenen gebouw, dat hij
in zijn beschrijving van het monument2)
karakteriseert als „het eerste begin van de
wording van het Middeleeuwsche kasteel".
Inderdaad is deze ontdekking uit oudheid
kundig oogpunt en zeker ook voor hen,
die studie maken, of willen maken, van de
'geschiedenis van den vestingbouw van
groot belang. Het voorkomen van resten van
dat gebouw, een z.g. woontoren (van Fran
kische cultuur), waaromheen, op oud-
Saksische wijze, de ringmuur uit hout, zand
en heideplaggen was aangelegd 3), maakt den
Hunenborg in Overijssel nog merkwaardiger
dan de zooveel meer bekende en bezochte
Schansmodel uit Freitag's boek van 1642 Hunneschans aan het Uddelermeer, waarin
slechts van meer primitieve Saksische woningen
de sporen zijn aangetroffen.
De Harrevelder- of Haarvelder-schans, aan de Buurserbeek nabij Haaksbergen
gelegen, is eigendom van de Vereeniging tot Behoud van Natuurmonumenten in
Nederland en tegelijk met het Buurser Zand aan die Vereeniging geschonken.
Van haar aanleg en geschiedenis is nog zeer weinig bekend. Zelfs een ijverig
vorscher als de Heer VAN DEINSE, de meergenoemde kenner van Twente, schrijft
daaromtrent slechts: „Het moet een schans uit den tachtigjarigen oorlog zijn;
echter is er noch bij „overlevering, noch als resultaat van onderzoek omtrent haar
ontstaan en gebruik iets bekend".4)
Aanwijzingen voor de herkomst uit onzen Vrijheidsoorlog worden meer positief
geleverd door het feit, dat de Heer VAN DEINSE eens in de schans een munt
heeft gevonden van ALBERTUS en ISABELLA VAN OOSTENRIJK, dus uit de eerste
helft der I7e eeuw en verder doordat de boeren haar nog de „Statenschans"
noemen. De Heer VAN DEINSE schrijft ons, dat zij door de Staten zal zijn
opgeworpen ter bestrijking van den ouden handelsweg van Munsterland naar
Deventer (die de boeren nu nog „Dèventer weg" noemen). Vroeger liep die weg
vlak langs de versterking, hetgeen nog in de heide te zien is. Volgens V. D. Aa
en VAN DEINSE lagen in de nabijheid van de schans twee (of meer) redouten,
kleinere schansen van eenvoudiger vorm. Naar onze meening wijst de plattegrond
van de Harrevelder schans eveneens op haar aanleg in het begin, of althans in
i I i I 5 I f I 9 i <°T
1 o 'R.oe.aLc'n,
2) Zie Verslagen en mededeelmgen van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch regt en
geschiedenis 33e stuk 2e reeks 9e stuk. (Almelo 1917)
3) Verwezen zij ook naar Dr HOLWERDA's bekende werk Nederland's vroegste Geschiedenis, in
den 2en druk (1925) is blz. 281 aan den Hunenbotg gewijd.
4) Zie „Uit het land van katoen en heideblz 394 en voorts Van DER Aa Aardrijkskundig
Woordenboek (18441851) onder- Haaksbergen en Warvelder-schans.
