42
HEEMSCHUT
foto's voor den dag komen, en speciale cursussen en tentoonstellingen organiseeren, om het
platteland zoo gauw mogelijk de 1880-stijl af te leeren, en hun oogen te openen voor oude
schoonheid, gecombineerd met moderne wetenschap.
Met de vorming van steden ontstond ook het stadhuis, dat in den beginne nog een soort
boerderij was, maar naarmate de stad groeide aan heel andere eischen moest voldoen.
De Heemschut-stand heeft o.a. als afdeelingen, verdwenen stadsschoon, en behouden stads-
schoon maar ook foto's van bouwwerken, vóór en na de restauratie. Enkele hiervan treft
men eveneens bij Hendrick de Keyser en Rijks-monumentenzorg. Door samenwerking bereikte
men het doel.
Bij de afdeeling „verdwenen stadsschoon" betreurt men het, wat de 19de eeuw, maar helaas
ook nog de 20ste heeft vernietigd. De afbraak van de Jan Roodenpoortstoren, van de
Haringpakkerstoren, van de Waag op de Westermarkt, de demping van het Damrak en
Rokin, de afsluiting van Amsterdam's halve maan aan het Y door den aanleg van het
Centraal Station met viaducten en spoordijken, wat men toen een pracht-oplossing vond,
zijn maar enkele voorbeelden. Men redde ook veel, de grachten in Franeker en Delft, de
Reguliersgracht te Amsterdam, vele huizen en kerken. 0
Heemschut wil zoo graag ook de jeugd Amsterdam weer toonen en heeft daarom iederen
Woensdag- en Zaterdag-middag om 2 uur en half" vier autotochten a 45 cent (LlSSONE-Dam)
georganiseerd onder goede leiding, zoolang de tentoonstelling duurt. Amsterdam als stad is
waard, goed gekend te worden. Voor de jeugd zijn ook de twee diorama's in de Heemschut-
dtand, een dorp zooals het was en zooals het werd en we moeten tot ons verdriet bekennen
dat de jeugd, die er nog niet op gewezen is, bijna unaniem de nieuwe toestand prefereert,
een dorp met verminkte gevels, met schreeuwende reclame, kakelbonte kleuren, palen en
draden. Heemschut heeft nog een onbegrensd arbeidsveld om de jeugd tot goede heem
schutters te maken.
's Rijks monumentenzorg heeft een groote kaart van Nederland waarop al wat het gered
heeft, staat aangeduid. Vele voorbeelden in verlichte diapositieven van gebouwen vóór en
na de restauratie toonen, dat ook het Rijk zijn heemschut-taak begrijpt. Ook het Rijk buiten
Europa. Indië zond een collectie in van statige oude landhuizen, van gerestaureerde oude
forten en andere herinneringen uit den tijd der V.O.C.
Bij de Deensche collectie valt de groote invloed van de Hollandsche Renaissancestijl op, die
ook veel overeenkomst heeft met de serie landhuizen uit Zuid-Afrika, beide van dezelfden stam.
Zweden behoedt heel Visby, de oude middeleeuwsche Hanzestad op Gotland voor verder
verval, de stad met 40 kerkruïnes, met middeleeuwsche huizen, met stadsmuren, galgen en
oude grafsteenen. Alles wat uit dezen tijd dateert is staatsbezit en elk jaar wordt een bepaald
bedrag op de begrooting er voor uitgetrokken. In Skansen zijn ook veel voorbeelden van
burger bouwstijlen, men conserveerde ook huis en hof van LlNNAEUS, den ook in Nederland
zoo beroemden botanicus der Harderwijksche Hoogeschool, ook de cavalier's huizen, zoo
bekend uit SELMA LAGERLöF's „Gösta Berling".
Pakhuizen zijn lang verwaarloosd gebleven, maar sinds het boek over de Amsterdamsche
pakhuizen van Dr. MAGDA REVÊSZ ALEXANDER verschenen is, heeft men ook daar de
groote schoonheid in ontdekt.
De Heemschut-stand heeft echter ook zijn gruwel-afdeeling, leelijke bouwsels uit de slechte
periode. Het werk, dat Heemschut als pionierswerk op zich nam, de verbetering van slechte
bouwplannen, heeft veel succes gehad. Nu is deze taak grootendeels overgenomen door de
provinciale Schoonheidscommissies.
