DE HISTORISCHE TAAK VAN HEEMSCHUT
40
HEEMSCHUT
Zoolang de mensch het holen-stadium ontgroeid is, waar hij evenals de dieren leven kon,
zoolang heeft zijn instinct hem er toe gedreven, zijn hol tot een huis te maken. De ontwik
keling van hol tot huis, ja tot kasteel en paleis, is te bestudeeren uit al dat prachtige materiaal,
dat zich nu in het Koloniaal Instituut bevindt. Aan holwoningen herinneren ons de Groen-
landsche hutten die met een huis nog geen overeenkomst hebben. Huizen vinden we er in
al hun schakeeringen in een eindelooze variëteit, zich aanpassend aan het beroep van de
bewoners, en ook alles wat de mensch verder noodig had. Steden om in te wonen, oude
Germaansche offerplaatsen, kerken en kloosters, en vestingen om zich tegen andere menschen-
kinderen te kunnen verdedigen ja al dit menschenwerk, een veel te lang verwaarloosd
deel van onze historie ligt hier voor U ter bestudeering.
Uit den tijd der prae-historie en de oudste middeleeuwsche. geschiedenis, spreken de hunebed-
en koepelgraf maquettes, beiden gebouwd door lijkenbegravers, beiden in later eeuwen
gebruikt door hen, die hun dooden verbrandden en de asch in urnen gezameld-bijzetten in de
toen al oer-oude graven van de vroegere bewoners. Het is de hooge zandgrond van Twenthe,
Drente, die aan dezen tijd zijn herinneringen zond. Een Saksische burcht bij Ootmarsurh
gevonden en ontgraven onder leiding van Dr. HOLWERDA is al uit veel lateren tijd. Indië
stuurde uit dit tijdperk prachtige Hi'ndoe-Javaansche kultuurresten om Europa nederig te
te leeren zijn, want. Noord en West Europa stond in dezen tijd nog lang niet op dien
cultuurtrap. Zwedens collectie uit deze periode is een openbaring. Hier ziet men, wat
constante Heemschut-zorg vermag. GUSTAAF ADOLF de grootste der Zweedsche vorsten
bewees nog iets meer te kunnen waardeeren dan krijgszaken en bescherming van het Luther-
dom. Hij was het, die in 1630 de grondslag legde voor die prachtige Heemschut zorg,
waardoor Zweden geheel Europa tot voorbeeld zou strekken.
Zweden toont ons hunebedden, maar óók machtige steengraven uit kleine rolkeien opgebouwd,
óók koningsgraven, die als groote heuvels midden in het vlakke landschap oprijzen. Het is
een levende herhaling van onze voorstelling der oude Germanen om de foto's te bestudeeren
van hun begraaf- of rechtplaatsen, geweldige steenen in scheepsvorm of in een reusachtige
cirkel geplaatst. De oude Vikingverhalen krijgen nieuw leven. Ook zijn er historische over
blijfselen, die verband houden met oude zonnencult, met Stonehenge in Engeland, met de
menhirs in Bretagne, met resten, gevonden in Westphalen en Egypte.
In sommige graven vond men rotsteekeningen, die men gedeeltelijk kan ontcijferen, omdat
er runen op voorkomen, en de Zweedsche boeren, als overal het meest conservatieve element
van de samenleving, die runen in de vorige eeuw nog lezen konden, ze zelfs nog gebruikten.
Ze vertoonen .merkwaardig veel overeenkomst met de huismerken, die nog menige Saksische
boerderij in Twenthe en Westphalen sieren, een studieveld, dat bijna nog braak ligt.
Ook herinneringsmonumenten voor gevallen krijgers-Vikingen in Rusland of Zuid-Italië
omgekomen zijn in runentaai geschreven. Het merkwaardigste stuk, half geteekend, half in
runentaai gesteld, is de legende van SlEGFRIED, de draak doodende.
De boerderijen hebben nog het meeste behouden van deze oudste tijden. Helaas was er geen
complete serie van alle in ons land aanwezige typen samen te stellen. Zijn de Saksische
het z.g. los hoes niet in hun oudste, nog steeds voorkomende vorm het oertype één
woonruimte voor mensch en dier samen een gat in den grond voor het vuur een gat
in het dak, om de rook te laten ontsnappen. De schitterende serie teekeningen van architect
JANS probeert vast te leggen wat met angstwekkende snelheid in Twenthe aan het verdwijnen
