22
HEEMSCHUT
De aesthetische vraagstukken brenge men tot de eenvoudigste gedaante terug. Wat echt
oud is late men zoo; leelijk is het toch niet, want leelijke echt-oude bouwwerken bestaan
er niet! Wat weer wat minder oud is en niet leelijk late men ook zoo. Dan blijft er in, den
regel weinig over. En dat enkele dat er i>ij gemaakt moet worden make men zoo eenvoudig
mogelijk, liefst glad en vlak en zonder sieraden, opdat het niet de aandacht trekt. Want de
nieuwe toevoegselen moeten een dienende functie bekleeden, moeten slechts dienen om te
helpen het oude in stand te houden. -Zoo wordt menig restauratiewerk dat bij voltooiing
een genot van schoonheid is grootendegls teruggebracht tot een practijk- en ervaringszaak.
Niettemin zal de kunstzin hierin steeds eën eerste rol blijven spelen.
Een der belangrijkste materialen bij de oude Hollandsche bouwwerken is de baksteen. Men
is een dertigtal jaren geleden begonnen deze bij de restauratie bij te werken met of te
vervangen dooi: machinaal gevormde baksteen. Tal van groote en belangrijke monumenten
heeft men daarmede hartgrondig bedorven. Toen heeft men 't geprobeerd met nieuwe hand
vormsteen doch door de gewijzigde stookwijze en de kunstmiddelen noodig voor het bereiken
van formaat en kleur was het resultaat niet veel beter. Toen zijn we afbraakmateriaal gaan
gebruiken en dat ging al heel wat betere Ook de metselmortel bleek een belangrijk ding en
het voegen niet minder. Want bij menigen ouden gevel is door den witten uitslag te zien
wat bleef en wat nieuw werd. En een,igoed hersteld muurvlak werd menigmaal met grijze
cementvoegen bedorven.
De natuursteen gaf in hoofdzaak tweëerlei moeilijkheid. Eerst de wijze van ontginning. Want
een stuk hardsteen dat oudtijds op het groefleger uit de rots gebroken werd is heel wat
anders dan de gezaagde platen die nu uit Soigny komen. Dan de bewerking die geleidelijk
zoo geperfectionneerd is geworden dat steen^houwwerk meer op gegoten ijzer of suikerbakkerswerk
is gaan lijken. Copieeren met primitief gereedschap van gave oude onderdeelen is hier de
werkwijze 't Is gelegen in kleinigheden die echter de schoonheid ten sterkste beinvloeden.
Zoo biedt elk materiaal zijn moeilijkheid. Kleur van verf vindt men in den regel met eenig
geduld in de onderste verflagen, die dus de kleurstaal geven.
Loodwerk kan niet - meer gerestaureerd worden omdat echt oud lood zilverhoudend is en
nieuw lood zoo prima-prima chemisch zuiver dat het in de lucht zwart wordt.
Glas kan niet meer gerestaureerd worden omdat oud glas slechts schaars verkrijgbaar is en
nieuw glas zoo keurig machinaal-vlak daf£ het onbruikbaar is.
In deze richting doorgaand komen we tot de conclusie dat het restaureeren een grens heeft.
Dit gaf mij aanleiding te Athene deze uitspraak te doen
La restauration des monuments aux Pays-Bas se base sur le principe suivant: sauvegarder
les parties qui sont conservées, n' en reconstituer que dans le cas oü le monument même
donne les indications les plus süres. Comme les vieux édifices des Pays-Bas sont, dans leur
majeure partie construits en briques etp en bois et qu'il n'est pas possible d'employer des
matériaux neufs, on fait, pour la restauration usage de vieux 'matériaux. La quantité de ces
matériaux étant limitée, la restauration defe monuments historiques est nécessairement limitée a
un certain nombre dannées. r
Voorloopig is er echter nog wel hier en daar wat afbraak zoodat men zich nog wel door
de moeilijkheden worstelt.
Inmiddels is het echter noodig te overwegen of men niet nog verder kan gaan met „bewaren"
inplaats van „vernieuwen". Een proeve,.in deze richting.is de herstelling van een huisje te
Monnikendam, waarvan de voor-top buitensporig voorover hing en de achtertop-achterover.
