Het monopolistisch handelssysteem der Compagnie leidde tot
steeds verdere uitbreiding van haar invloedssfeer, om con
currenten te verjagen of te weren. Door de successievelijke
uitbreiding van het gezag der Compagnie over geheel Java en
Madoera, waarvan Cornelis Speelman de grondlegger mag
genoemd worden en ook door de invoering der cultures, in het
bijzonder van de koffiecultuur, werd haar aanraking met de
bewoners van Java nu ook intensiever. Maar datzelfde mono
polistische handelssysteem stond de Compagnie feitelijk in de
weg om haar taak als souverein over de onder haar gezag of
invloed gebrachte gebieden naar behoren te vervullen. Onte
vredenheid bleef dan ook niet uit. Te Batavia openbaarde die
zich o.a. in de bekende samenzwering van 1721, onder leiding
van Pieter Erberfeld, mesties, vermogend burger van Batavia.
Deze opstand werd bloedig onderdrukt. Erberfeld werd met
een groot aantal anderen terecht gesteld. Zijn huis werd ge
raseerd, een gedenkteken geplaatst en bepaald, „dat aldaar
nooit weer gebouwd mogt worden, tot aan het einde der
eeuwen".
Een zeer zwarte bladzijde in de geschiedenis der Compagnie
en in die van Batavia in het bijzonder, vermeldt de gruwelen
tegen de Chinezen, de „Chinezenmoord" van 1740. De toe
voer van de Chinezen was te groot geworden. Velen liepen
rond zonder middel van bestaan en maakten de omgeving van
Batavia onveilig. De Regering nam daartegen willekeurige en
onrechtvaardige maatregelen. Plotseling kwam men op het
spoor van een samenzwering, een beraamde aanval van buiten
de stad. Men vermoedde relatie's tussen vijandige Chinezen
binnen en buiten de stadsmuren. In de boezem der Regering
kwam de reeds bestaande tweedracht tot een climax. Een
ernstige controverse tussen de G.G. Valkenier en de Raad van
Indië, Baron Van Imhoff, speelde daarbij een betreurens
waardige rol. De Regering kon de hachelijke toestand niet in
de hand houden. Bij het dempen van de opstand, welke een
zeer dreigend karakter had aangenomen, werden de erger
lijkste gruwelen bedreven, het werd een progrom tegen de
Chinezen. Duizenden hunner, onder wie stellig geheel onschul-
digen, vonden de dood. Hun huizen werden geplunderd en
85