kan de lezer de hiervoor besproken kerken vinden. Aan het
zuidwest einde van de Rhinocerosgracht, ook wel Spinhuis
gracht genoemd, vinden we het Bataviase Armhuis met aan
het zuiden daaraan grenzend het Weeshuis. Aan dezelfde
gracht ligt het Spinhuis (verbeterhuis voor lichtvaardige
vrouwspersonen), dat oorspronkelijk in de oude stenen redoute
Zeeland gevestigd was geweest. Meer noordelijk was aan
dezelfde westzijde van de Spinhuisgracht het Chinese hospitaal
gevestigd. Tussen beide laatstgenoemde instellingen kwam in
1653 een Compagnie's school. In 1743 werd onder het bestuur
van Van Imhoff het Buiten-Hospitaal gesticht, ongeveer tegen
over het fortje Noordwijk. De noordgrens van het perceel van
dat hospitaal viel vrijwel samen met het latere hek van het
Atjeh-monument.
De voornaamste markten lagen ten noorden van de Portugese
Binnenkerk, namelijk eerst de groente- en hoendermarkt en
ten noorden daarvan, over de Maleise gracht, de vismarkt
(pasar ikan). De ophaalbrug over de Kali-besar ten zuiden
van de Amsterdamse gracht werd Hoenderpasarbrug genoemd.
Het was dus in menig opzicht in deze periode in de om
muurde stad niet kwaad wonen. Een Britse reiziger,
Woodes Rogers, schreef in 1710: „In short, I was perfectly
surpriz'd, when I came hither, to see such a noble city and
Europeans so well settled in the Indies." Toch begon de behoefte
naar meer ruimte en frissere atmospheer zich voor te doen.
Nu het, zoals we gezien hebben, in de omgeving van Batavia
veiliger werd en door de landontginning de wilde dieren, die
aan verschillende grachten in de oude stad hun naam hadden
gegeven, meer op een afstand bleven, werden daar eerst tuinen
aangelegd. Chevalier de Chaumont roemt in 1685 de tuinen
rondom Batavia. Reeds vóór 1700 behoorden vijvers, ber-
ceaux, beelden en fonteinen tot de aanleg. Later werd dat
soms tot het belachelijke overdreven. Invloed van de Chinese
tuinierskunst is merkbaar.
Al spoedig ontstonden op die tuinen, wat we zouden kunnen
noemen: week-end-optrekjes (waarschijnlijk niet zo prullig en
lelijk als in de volkstuintjes bij de grote steden in het heden
daagse Nederland!), die op den duur door landhuizen ver-
71
