Van oorsprong vrijgelaten slaven waren de Mardijkers (in het
Sanskriet is maharddhika: grootmoedig, waarmede in de Hin-
doetijd op Java een geestelijke of monnik werd aangeduid;
deze genoten vrijdom van belasting en zo is het woord mar-
dika, vrijgestelde of vrijgelatene gaan betekenen). Toen de
Portugezen in 1511 Malaka hadden veroverd, vergunden zij
vrijgelaten slaven op zich zelf te wonen op voorwaarde van
verplichte diensten, meestal krijgsdienst, waardoor de pas
veroverde veste over een betrouwbaar garnizoen kon be
schikken. Deze mensen, die gekerstend werden, ontvingen bij
hun doop een Portugese naam. Zij kwamen als krijgsgevan
genen naar Batavia. Na enige jaren de Compagnie gediend te
hebben, herkregen zij hun vrijheid. Als burgers van Batavia
spraken zij uitsluitend Portugees, ontdaan van de spraak
kunstige vormen. Verder onderscheiden zij zich door het
dragen van een soort Europese kleding, vooral een hoed, een
lange, wijde Portugese „muggen"-broek en soms kousen en
schoenen.
Een overeenkomstige bevolkingsklasse als die der Mardijkers,
werd gevormd door de Pampangers, die, afkomstig uit de
streek ten N.N.O. van Manila, onder Spaanse invloed, onge
veer op dezelfde wijze als de Mardijkers onder Portugese,
waren ontstaan. Ook zij kwamen als krijgsgevangenen der
Compagnie naar Batavia. In 1633 worden zij daar voor het
eerst genoemd.
Een belangrijke groep onder de inwoners van Batavia vorm
den de vreemde oosterlingen: In het begin der zeventiende
eeuw kwamen Japanners als gehuurde lansknechten in dienst
der Compagnie. Niet zelden waren onder hen Christenen. Als
burgers, na ontslag uit de dienst, waren zij soms pachters van
belastingen. Anderen dreven zeehandel. In 1623 kon de Ja
panse burgerij 130 man onder de wapenen brengen. Wanneer
Japan in 1635 niet hermetisch van de buitenwereld afgesloten
was geworden, zou het Japanse element in Batavia waar
schijnlijk belangrijk zijn geworden. Nu moest het zich wel in
zijn omgeving oplossen.
De Mooren (Portugees: Mouro Mohammedaan) waren
Mohammedaanse „Clingen", bewoners van Kalinga, Corman-
45
