paste. De grachten hadden stellig de technische bedoeling om
de afwatering te verbeteren. Deze functie hebben zij ook
inderdaad vervuld. Wij zullen later zien, waarom dit systeem
op den duur faalde. De door het uitgraven der grachten ge
wonnen grond, werd gebruikt om de aanliggende terreinen
op te hogen.
De ontwikkeling van de aanleg van Batavia is gemakkelijk te
volgen aan de hand van de fig. 3 t/m 8, welke de toestand
aangeven resp. in 1619, 1622, 1627, 1632, 1635 en 1650. In
1619 werd een begin gemaakt met de bouw van de stad, door
langs de oostzijde (rechter oever) der Tjiliwoeng drie be
staande spruitjes loodrecht op de Grote Rivier recht te graven.
De eerste, ten zuiden van het kasteel, werd Mark- of Steen
houwersgracht (later Amsterdamse gracht) gedoopt, de vol
gende Oude Kerk- of Groenegracht en de derde Leeuwen-
(gewoonlijk Leeuwinne) gracht. Aan de oostzijde vormde de
Tijgersgracht (zie de toestand in 1622), loodrecht op de eerste
drie gegraven, een noord-zuid lopende verbinding. Volgens
fig. 5, welke de toestand in 1627 weergeeft en veel overeen
komst vertoont met de kaart van Floris van Berkenroode, is
de Tijgersgracht nog zuidelijker doorgetrokken en een vierde
dwarsgracht gegraven, ten zuiden waarvan het hospitaal en
de kerk werden gebouwd. Op de plattegrond van 1627 valt
nog het volgende op: De aanleg van de stad blijkt naar het
zuiden uitgebreid in de richting van de oostelijke bocht van
de Tjiliwoeng. Ter bescherming van de zo snel groeiende
nederzetting is een oostelijke stadsgracht, practisch noord
zuid, tot aan de rivier gegraven, doch niet evenwijdig aan de
Tijgersgracht. Aan het zuideinde van de oosterwal bevond
zich de stadslandpoort (aangeduid met de letter T op fig. 5).
Door die poort kwam men over een brug naar de Heereweg
(later Jacatraweg), die verhoogd was, omdat in de regentijd
de gehele omtrek onder water kon staan.
Aan de westzijde (linkeroever) der Tjiliwoeng zien wij ook
nederzettingen, welke echter nog niet volgens een vast plan
zijn geplaatst. Tevens is reeds een begin van de later fataal
wordende aanslibbing langs de kust op deze kaart van 1627
te zien.
24
