de overwintering op Nova Zembla als onvergetelijk in onze
Vaderlandse geschiedenis te boek staat, wonnen de voorstan
ders van eerstgenoemde richting het pleit.
Begrijpt men thans wel goed, hoe anders onze landgenoten
van toen voelden en dachten, dan wij nu? En dat hun daden
in de sfeer van hun tijd moeten worden gezien? Was het
alleen maar de jacht naar materieel gewin of was daar ook
de drang de vleugels uit te slaan, die zoveel gevaren en ont
beringen deed trotseren?
De Portugezen waren echter al een eeuw eerder in Indië
gekomen. Verschillende Nederlanders, onder wie de bekende
Jan Huygen van Linschoten, hadden reeds in Portugese
dienst met de weg naar en de handel op Indië en Oost-Azië
kennis gemaakt. Het wereldberoemde boek: „Itenerario.
Voyage ofte schipvaert van Jan Huygen van Linschoten naer
Oost ofte Portugaels Indiën" had veel bijgedragen om de
Nederlanders de ogen te openen voor de grote mogelijk
heden, welke in die verre landen lagen.
Tengevolge van het Portugese tolsysteem in Malaka, zocht
de handel uit het westen meer en meer zijn weg door straat
Soenda. Waarschijnlijk in verband daarmede werd in 1522
Enrique Leme van Malaka naar de „haven van Sunda" ge
zonden. Hij schijnt met de vorst aldaar een soort contract
te hebben gesloten en plaatste een gedenksteen (padrao),
welke thans in het museum te Djakarta te vinden is. De
Portugezen wilden blijkbaar ook deel hebben aan de op
komst van Bantam en van Soenda Kalapa, de haven van het
rijk van Pakoewan Padjadjaran. Soenda Kalapa werd vijf
jaar na de zending van Enrique Leme door de Bantamse
Mohamedanen veroverd. Voortaan heette deze plaats, die
zeer gunstig voor de handel was gelegen, Djajakarta of Soe-
rakerta, of wel korter: Jacatra. De naam betekent: geluk
aanbrengen (Djaja geluk; krêta maken).
Reeds de tweede vloot van de inmiddels opgerichte Verenig
de Oost Indische Compagnie (V.O.C.) kreeg in 1603 recht
een stenen huis te Bantam te bouwen. Omstreeks dezelfde
tijd verkregen ook de Engelsen vaste voet te Bantam. Men
zal kunnen begrijpen, dat de aanwezigheid op dezelfde plaats
12
