alleen de vestiging van een handelskantoor, maar ook van
een volksplanting op het oog had, niet gemakkelijker. Coen
heeft zich dan ook dikwijls bij zijn superieuren, de Heeren
Zeventien, beklaagd over het slechte allooi van zijn kolonis
tenvolk en het gebrek aan eerzame Hollandse vrouwen.
Bitter is zijn klacht over gebrek aan steun van dit hoge col
lege, dit gezelschap van geslepen, nuchtere kooplieden, dat
in het grootste oorlogsgevaar Coen op zijn modderige plek
daarginds zonder voldoende volk en uitrusting liet zitten:
„lek sweer U by den Allerhoochsten, dat de generale Com
pagnie geen vyanden heeft die haer meer hinder ende schade
doen, dan d'onwetentheyt ende onbedachtsaemheyt (hout
het my ten besten), die onder U.E. regneert en de verstandige
overstempt".
Wat ging er nu vooraf aan de stichting van Batavia? De
Hollanders die als zeevaarders en kooplieden reeds ervaring
hadden verworven op hun handelstochten in de Middel
landse zee, naar Rusland, de Westkust van Afrika en de
Kaap Verdische eilanden en vooral ook naar Amerika, kwa
men voor het eerst in de baai van Banten op 23 Juni 1596
en op de rede van Soenda-Kalapa op 13 November van
dat zelfde jaar. Van deze expeditie, die was uitgerust door de
te Amsterdam opgerichte „Compagnie van verre" en onder
zeer slechte leiding stond, is niet veel goeds te vertellen.
Gehard in de langdurige strijd om de vrijheid, waarin de
Hollanders sedert 1568 verwikkeld waren, zagen zij tegen
geen avonturen op. Vooral na 1580, toen Spanje Portugal
veroverde, waardoor aan de geprivilegeerde positie van de
Nederlandse kooplieden aldaar een einde kwam, begonnen de
Nederlanders zelf hun weg naar Indië te zoeken. De fantasie
en durf der, het Spaanse juk ontvluchte, Vlaamse Calvinis
tische kooplieden, gepaard aan de kalme doortastendheid der
Noordelijke Nederlanders, die gewend waren met zo groot
mogelijke kennis van zaken hun ondernemingen zorgvuldig
voor te bereiden, waren voor dit doel de passende eigen
schappen. Bekend is het verschil van mening over de naar
Indië te kiezen weg: om de Kaap of om de Noord. Na de
vele mislukte pogingen in laatst genoemde richting, waarbij
11
