waardig, dat gebrek aan de noodzakelijke wetenschappelijke kennis en technische ontwikkeling om een moerassig kustgebied in de tropen te saneren, de oorspronkelijke knappe stedebouw- kundige opzet deed verlaten, ja deze zelfs grotendeels te loor deed gaan. Bij het opzoeken van gunstiger gelegen gronden voor woningen hoger op langs de rivier, ging men feitelijk willekeurig te werk. Een in stedebouwkundige zin ongunstige omstandigheid was daarbij bovendien, dat het allereerst de beter gesitueerden waren, die zich steeds verder buiten de oorspronkelijke kern gingen vestigen. Dat daarbij een goed stedelijk verband, waarin voor alle lagen en klassen der bevolking en voor al haar actitviteiten een passende plaats moet zijn, ontbrak, zal duidelijk wezen. Op den duur zouden daarvan belangrijke verschuivingen, die grote veranderingen in de bestemming der bebouwing en dus in het stadsbeeld veroorzaakten, het gevolg wezen (vergelijk afb. 22 en 23 en afb. 26, 27 en 28 en zie afb. 24). Door die gang van zaken werd ook de mogelijkheid om de cultuur-historische bouwwerken te bewaren en in ere te houden, sterk belemmerd. Overeenkomstige verschijnselen deden zich ook in andere kuststeden van Java voor, als b.v. te Semarang en te Soerabaja. Bezien wij nog eens de overzichts- en ontwikkelingsschets (toestand van Batavia omstreeks 1938) in fig. 2, dan valt ons de enorme uitbreiding ten opzichte van de oorspronkelijke kern op en de langgerekte vorm, waarin deze plaats vond. We zien, dat zich los van de oude stad (slechts door lint bebouwing langs Molenvliet daarmede verbonden) een nieuwe voorstad, uitgaande van het landhuis Weltevreden, ontwik kelde. Gelukkig, dat het grote, door Daendels aangelegde exercitie-terrein, het latere Koningsplein, waarom heen zich de nieuwe vestiging aanvankelijk op patriarchale wijze met ruime erven en royale, luchtige huizen in koloniale bouwtrant groepeerde, de kans biedt, tot het vormen van een nieuwe kern. In het volgende hoofdstuk zal geschetst worden, welke plannen gemaakt werden, om die mogelijkheid te benutten. Weliswaar ligt dit centrale plein bezijden de bestaande hoofd wegen, maar het zal daarmede wèl op gunstige wijze ver- 130

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschutserie - Boekje 1941-1954 | 1954 | | pagina 133