waardig, dat gebrek aan de noodzakelijke wetenschappelijke
kennis en technische ontwikkeling om een moerassig kustgebied
in de tropen te saneren, de oorspronkelijke knappe stedebouw-
kundige opzet deed verlaten, ja deze zelfs grotendeels te loor
deed gaan.
Bij het opzoeken van gunstiger gelegen gronden voor woningen
hoger op langs de rivier, ging men feitelijk willekeurig te
werk. Een in stedebouwkundige zin ongunstige omstandigheid
was daarbij bovendien, dat het allereerst de beter gesitueerden
waren, die zich steeds verder buiten de oorspronkelijke kern
gingen vestigen. Dat daarbij een goed stedelijk verband,
waarin voor alle lagen en klassen der bevolking en voor al
haar actitviteiten een passende plaats moet zijn, ontbrak, zal
duidelijk wezen. Op den duur zouden daarvan belangrijke
verschuivingen, die grote veranderingen in de bestemming der
bebouwing en dus in het stadsbeeld veroorzaakten, het gevolg
wezen (vergelijk afb. 22 en 23 en afb. 26, 27 en 28 en zie afb.
24). Door die gang van zaken werd ook de mogelijkheid om
de cultuur-historische bouwwerken te bewaren en in ere te
houden, sterk belemmerd. Overeenkomstige verschijnselen
deden zich ook in andere kuststeden van Java voor, als b.v.
te Semarang en te Soerabaja.
Bezien wij nog eens de overzichts- en ontwikkelingsschets
(toestand van Batavia omstreeks 1938) in fig. 2, dan valt ons
de enorme uitbreiding ten opzichte van de oorspronkelijke
kern op en de langgerekte vorm, waarin deze plaats vond.
We zien, dat zich los van de oude stad (slechts door lint
bebouwing langs Molenvliet daarmede verbonden) een nieuwe
voorstad, uitgaande van het landhuis Weltevreden, ontwik
kelde. Gelukkig, dat het grote, door Daendels aangelegde
exercitie-terrein, het latere Koningsplein, waarom heen zich
de nieuwe vestiging aanvankelijk op patriarchale wijze met
ruime erven en royale, luchtige huizen in koloniale bouwtrant
groepeerde, de kans biedt, tot het vormen van een nieuwe
kern. In het volgende hoofdstuk zal geschetst worden, welke
plannen gemaakt werden, om die mogelijkheid te benutten.
Weliswaar ligt dit centrale plein bezijden de bestaande hoofd
wegen, maar het zal daarmede wèl op gunstige wijze ver-
130