bouw practisch geheel in Chinese handen kwam. Een koloniale
meubelstijl met eigen karakter, zoals van de periode van het
ebbenhout, heeft zich te Batavia niet meer gemanifesteerd.
In de tweede helft van de achttiende eeuw kwam voor de
verlichting van de woning de astralilamp in gebruik. Deze
bestond uit een grote klokvormige glazen stolp, waarin een
lampeglas met pitje. Boven dat pitje hing een reflector. Deze
lamp kon gemakkelijk veranderd worden in een kaarsstolp.
-Uit het voorgaande is wel gebleken, dat een bezoeker van
Batavia in de achttiende eeuw uit zijn indruk van de levens
omstandigheden, waarin menig bewoner van die stad en haar
omgeving in zijn goed ingericht fraai huis met ruim erf ver
keerde, niet zou opmaken hoe slecht het met de Compagnie
stond. Soms werd de verworven rijkdom voor een hoger doel
aangewend. Een bijzonder voorbeeld gaf in dit opzicht een
merkwaardig man, de in 1716 te Eppingen bij Heidelberg
geboren ds. J. M. Mohr, die in 1752 te Batavia hertrouwde
met een schatrijke weduwe. Na als rector van het seminarium
te zijn afgetreden en na voltooiing van zijn uitgaven van het
oude testament in het Portugees en van het nieuwe testament
in het Maleis, wijdde hij zich aan de astronomie. Daartoe
bouwde hij (met het geld van zijn tweede vrouw) een obser
vatorium. Dit torenvormige bouwwerk, bevatte enige ver
diepingen, terwijl de begane grond was ingericht als woon
huis. Een koepelvormig dak met opbouw bekroonde het geheel.
Volgens een tekening van Rach, maakte dit barocke bouwwerk
een enigszins fantastische indruk. Het stond iets zuidelijk van
het tegenwoordige Glodokplein en wat westelijk van Molen
vliet (zie ons kaartje fig. 2), waar thans Gang Torong (toren
laan) loopt. Het is zeer te betreuren, dat dit observatorium
met zijn kostbaar instrumentarium na de dood van Mohr, niet
voor de wetenschap behouden bleef. Willem Vincent Helvetius
van Riemsdijk, die het in 1784 in eigendom verkreeg, richtte
het voor de pennisten in, die zo benauwd in het kasteel ge
huisvest waren. In 1812 stond de „toren" er nog, doch in 1828
werd alles verkocht en afgebroken.
Een ander initiatief op cultuur-wetenschappelijk gebied heeft
102