van een afstand en dat zulks niet gemakkelijk is. Water
land had de primeur van de triangulatie van Nederland.
In den aanvang van het jaar 1800 was de zee tusschen
Monnickendam en Marken, de Gouwzee, bevroren. De ijs
vlakte leende zich goed voor meting, hetgeen geschiedde.
Eenmaal een driehoeksbasis vastgesteld zijnde kon men
door hoekmeting verder gaan en de afstanden van torens
in maateenheden vastleggen, iets wat tevoren nog niet was
geschied. Zoo groeide langzaam de eerste werkelijk ge
meten en zuivere kaart van Holland. De kaart was goed,
was best, was uitmuntend, maar vergeleken met oude kaar
ten, was er ook iets teloor gegaan. De bekoring was er af.
Geen sprake meer van ornamentranden, wapens, portret
ten of cartouches, 't Was of de machinale vervaardiging
van de 19e eeuw, de val van het aloude schoone ambacht,
zich reeds aankondigde-
Bezien we op de eerste triangulaire kaart de plek van
Edam, dan is daar alles nauwkeurig geteekend, maar veel
nieuws biedt 't niet. De haven is onveranderd gebleven en
de Purmer ligt nog droog. Dat inmiddels de handel van
Edam verloopen was en teniet gegaan tijdens de Fransche
overheersching is op de kaart niet te zien.
Een serie herdrukken en verbeteringen van de door drie
hoeksmeting verkregen kaarten verscheen, maar biedt
kunsthistorisch niets meer. Door de wetenschappelijke be
handeling was de kunst op hol gegaan. Die twee zijn nooit
groote vrienden geweest. Dan volgen de stafkaarten, waar
letterlijk alles op staat, tot 't meest onbeteekenende grep
peltje. Een vereenvoudiging daarvan is de bekende toeris-
tenkaart van den A.N.W.B. Want het is 't toerisme dat de
kaart bevorderd heeft. Terwijl de kaart te land vroeger
slechts door weinigen gebruikt werd, had nu ieder een
kaart noodig. De kaart van den A.N.W.B. geeft ons in de
omgeving van Edam alles wat er is, maar niets nieuws
omdat er niets gewijzigd was, behoudens dan de trambaan
naar Amsterdam en naar Volendam, welke het oude Edam,
dat in slaap gevallen was, trachtte te wekken. De tram
wagens brachten de opkoopers naar Waterland en omge-
21
