kaart bracht, dwingen de gemaakte cartons ontzag af
voor de vaardigheid en de volharding van den teekenaar.
Waarschijnlijk omvatten zijn cartons alleen de kaart zon
der meer, evenals de hierna te noemen stadsplattegronden,
en zijn de kunstvolle aankleeding van de gedrukte kaarten
met randen, wapens, cartouches en vele andere sieraden,
atelierwerk van den houtsnijder of graveur. Zulks in te
genstelling met de kaartteekenaar eru schilder Cornelis
Anthoniszoon, een tijdgenoot van Jacob van Deventer, die
van Amsterdam een vogelvluchtplattegrond maakte, eerst
een penteekening in 1532, toen een olieverfschilderij ge
dateerd 1538, daarna in 1544 een kunstvolle houtsnede
met fraaien rand en meer versiering. Beide kunstenaars
hebben gelijktijdig gewerkt. Wellicht hebben zij elkaar
ontmoet en gekend. Maar zij zijn niet gelijk te stellen of te
vergelijken. Jacob van Deventer was bovenal cartograaf;
andere teekeningen of schilderijen zijn van hem niet be
kend. Cornelis Anthoniszoon was bovenal kunstschilder.
Van hem zijn verschillende schilderijen en houtsneden
bekend.
Na Jacob van Deventer hebben vele cartografen en gra
veurs het Noord Hollandsche gewest in teekening of prent
gebracht. Eerst gaan we eens zien bij Pieter Bast, die van
Amsterdam en van Middelburg rond 't jaar 1600 prach
tige gravuren maakte, de steden in vogelvlucht afbeelden
de. Maar Holland of Edam heeft hij niet in beeld ge
bracht, voor zoover bekend.
J. P. Saenredam maakte in 1589 een gravure van Hollandt
als onderdeel van een serie van de provinciën. Het blad8)
geeft een kunstvolle afbeelding, sierlijk geteekend, gelijk
te verwachten is van dezen stamvader van een kunste
naarsgeslacht. Topographisch biedt de kaart echter niets
nieuws, althans niet in de omgeving van Edam.
Een kaart, gegraveerd door de gebroeders Joan en Lucas
van Deutecum en in 1569 gedrukt te 's Gravenhage bij
Nicolaus Liefrinx, afkomstig uit Antwerpen, is ongetwij
feld een navolging van de bladen van Jacob van Deventer,,
echter met aanvulling door een landmeter, want alle dij-
14
